Een dorp ontruimen en landschap verwoesten voor vervuilende grondstof? Dat past niet in de 21ste eeuw – COMMENTAAR VOLKSKRANT
Het dorpje Lützerath vlak over de Duitse grens bij Roermond maakt zich op voor een veldslag. De politie schat weken nodig te hebben om de vele demonstranten te verwijderen die zich in het dorp hebben verschanst. Daarna kan worden begonnen met de sloop van het dorp en kan de bruinkool die in de bodem ligt, worden gewonnen.
De betogers zien hun gevecht als een gevecht om de grens van 1,5 graad. Om te voorkomen dat de wereld meer opwarmt dan dat, moet de bruinkoolwinning direct stoppen, vinden zij.
Duitsland heeft wel vaker dorpen ontruimd om bruinkool te winnen – de afgelopen honderd jaar waren het er driehonderd om precies te zijn, waarbij in totaal 100 duizend Duitsers moesten verhuizen –, maar het is een tafereel dat bij de 20ste eeuw hoort en zeker niet bij een wereld die snel overschakelt op duurzame energie.
Op het eerste gezicht is het een onbegrijpelijke stap voor een land dat zich, sinds de voormalige bondskanselier Angela Merkel de Energiewende afkondigde, graag profileert als de kampioen van de groene energie. Voor Frans Timmermans die de energietransitie in Europa leidt, moet het een ondraaglijke gedachte zijn. Hoe geloofwaardig is het Europese energiebeleid als het grootste en rijkste land van Europa zijn toevlucht zoekt tot de smerigste brandstof die er is?
Energiebedrijf RWE dat de bruinkool gaat winnen, wil met steun van het Duitse kabinet graag doen geloven dat Duitsland geen andere keuze heeft. Nu de gaskraan uit Rusland is dichtgedraaid, is de bruinkool hard nodig om te voorkomen dat Duitsers de komende jaren in de kou zitten.
Dat is niet de hele waarheid. De plannen om de bruinkoolwinning te hervatten, dateren al van voor de oorlog in Oekraïne. De belangrijkste reden was de Duitse Atomausstieg, het besluit van Angela Merkel uit 2011 om de 17 Duitse kerncentrales te sluiten. Op dat moment leverden die een kwart van de Duitse stroom. In 2021 was dat nog 14 procent. Het afgelopen jaar is dat nog eens gehalveerd.
Die snelle daling wordt opgevangen door nieuwe windmolens en zonneparken, maar het afgelopen jaar voor het overgrote deel door kolencentrales, die inmiddels ruim 36 procent van de Duitse stroom opwekken; een toename van 13 procent in een jaar.
Het is een waarheid die veel Duitse milieuactivisten liever niet onder ogen zien. De Groenen zijn sinds hun oprichting tegen kernenergie. Ze gaan er nog steeds vanuit dat alle Duitse energie uiteindelijk op andere, duurzame manieren kan worden opgewekt. Steenkool, bruinkool en gas zijn voor de Groenen in de Duitse regering overgangsbrandstoffen: nog een paar jaar zijn ze nodig, maar daarna kan Duitsland definitief zonder. Bruinkool gaat in 2030 in de ban.
De praktijk leert dat dergelijke beloften vrijwel nooit worden gehaald. Als Duitsland én onafhankelijk wil zijn van Rusland én onafhankelijk wil zijn van kernenergie, blijven er weinig uitwegen over. Het zou daarom goed zijn als het progressieve Duitse kabinet het taboe op kernenergie van tafel veegt en in plaats van allerlei principiële standpunten in te nemen een veel pragmatischer benadering kiest: hoe kan de opwarming van de aarde het beste en snelste worden tegengegaan?
Om te beginnen moet het sluiten van de laatste drie kerncentrales, nu voorzien voor april, worden uitgesteld zolang er alleen een viezer en minder duurzaam alternatief voorhanden is, waarvoor bovendien dorpen moeten worden ontruimd en landschappen worden verwoest.