Podcast Betrouwbare Bronnen: Verkiezingscampagne 2025 | waar het veel te weinig over ging
De verkiezingscampagne blonk niet uit in diepgang. De belofte dat ‘de inhoud’ nu centraal zou staan is maar heel beperkt nagekomen. Op enkele stevige interviews (bijvoorbeeld dit) en analyses (zoals deze) na leek het vaak of talkshows en debatten de campagne van 2023 over wilden doen. Alsof de politieke werkelijkheid met het kabinet-Schoof niet diepgaand en ook onthullend is veranderd.
Jaap Jansen en PG Kroeger kijken terug op de campagne vanuit de cruciale thema’s voor de toekomst van Nederland die nauwelijks aan de orde kwamen.
Allereerst dat het oorlog is Europa, ook ons land aan grote risico’s blootstaat en EU en NAVO zeer uitgedaagd worden. Pas op de valreep – in het EenVandaag-debat – kwam het aan de orde. De discussie ging steeds over de NAVO-norm voor defensie, maar bleef weg bij fundamentele vragen van oorlog en vrede op ons continent. Wat zou de rol en houding zijn van een komend kabinet bij garanties voor Oekraïne en Moldavië door EU- en NAVO-lidmaatschap, bijvoorbeeld.
Onze industrie en havens moeten snel veel weerbaarder zijn. Bijna nergens werd dit bediscussieerd, evenmin als de verdamping van de rol van Nederland in Europa in de afgelopen twee jaar. De harde conclusie van Manfred Weber (leider van de Europese christendemocraten) ‘Europa staat alleen, word wakker!’ vond weinig weerklank.
Diepgaande debatten over onze economie, het toekomstig verdienvermogen en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën ontbraken. Hypotheekrenteaftrek en ‘goedkopere boodschappen’ waren de steeds weer de onderwerpen.
Het financieel prutswerk dat op Prinsjesdag gepresenteerd werd door Eelco Heinen, de verlamming van het fiscale beleid en het schrappen van essentiële toekomstinvesteringen – van kennis en innovatie tot stikstof – bleven bijna geheel buiten beeld. Terwijl in de verkiezingsprogramma’s vanuit de middenpartijen al wel een duidelijke lijn te zien was op juist dit terrein en op de valreep door minister Vincent Karremans een Kamerbrief verzonden werd over industriebeleid met focus.
Dat opnieuw ‘migratie’ opgevoerd werd en vaak verknoopt met allerlei andere dossiers – wonen, zorg, onderwijs – getuigde van luiheid. En Dilan Yesilgöz – zelf juist een bewijs van succesvolle integratie – klaagde luidkeels over de vermeende gebreken hiervan. De feiten rond ‘integratie’ spreken duidelijke taal. We weten ook wat werkt en in stilte zijn intussen generaties jongeren daarmee succesvol bezig. Gelukkig maar, gelet op de tekorten aan talent in onze economie!
Intussen wilde het kabinet-Schoof Nederland vooral afstotelijk laten lijken om ‘aanzuigende werking’ te vermijden. Ook de discussie over artikel 23 van de Grondwet (de vrijheid van onderwijs) draait ten diepste hierom. Wat men de ene medeburger als vrijheid gunt zou de andere ineens misgund moeten worden.
De verkiezingen van 2025 draaien uiteindelijk om twee vragen. Hoe stevig herleeft het midden, post-Schoof? En hoe trouw blijft de rechtse kiezer na deze mislukte coalitie aan Geert Wilders?