In stilte zetten politieke partijen het mes in uitkeringen voor werklozen en arbeidsongeschikten
Bezuinigingen In tegenstelling tot de vorige keer, wordt in deze verkiezingscampagne nauwelijks gerept over bestaanszekerheid. Juist nu partijen willen bezuinigen op uitkeringen om hun defensieplannen te kunnen betalen.
Er wordt deze verkiezingscampagne fel gedebatteerd over de miljarden euro’s die partijen willen weghalen bij de zorg en huiseigenaren, om hun defensieplannen mee te betalen. Over werklozen en arbeidsongeschikten gaat het niet. Maar in stilte sorteert Den Haag ook voor op het versoberen van de WW- en WIA-uitkeringen, blijkt uit de doorrekeningen van het Centraal Planbureau.
Opmerkelijk is vooral de manier waarop partijen geld willen weghalen bij arbeidsongeschiktheidsuitkering WIA. In de Tweede Kamer werd afgelopen jaren juist gesproken over het verbeteren van deze uitkering.
De WIA moet dringend simpeler én menselijker worden, concludeerde een onafhankelijke commissie van deskundigen, ingesteld door Rutte IV, begin vorig jaar. Uitvoerder UWV kan de complexiteit niet meer aan en juist voor de kwetsbaarste mensen kunnen de WIA-regels nu hard uitpakken. Om de WIA te versimpelen en deels te verruimen, schreef de commissie, is meer geld nodig: zo’n 1 tot 2 miljard euro per jaar.
De WIA gaat, als het zo doorgaat, het nieuwe Toeslagenschandaal worden
Eddy van Hijum NSC-lijsttrekker
In de doorrekeningen halen vier van de negen partijen (CDA, D66, JA21 en ChristenUnie) juist geld weg bij de WIA – op den duur meer dan 1 miljard euro per jaar. Alleen NSC verruimt de uitkering. GroenLinks-PvdA stelt in haar verkiezingsprogramma wel extra uitgaven voor, maar reserveert daar in de doorrekening geen geld voor.
Dat dit in de campagne vooralsnog geen discussie opgelevert, laat zien dat het thema ‘bestaanszekerheid’ in twee jaar tijd van de politieke agenda is verdwenen. „Er zit gewoon heel veel druk op om toch te gaan bezuinigen”, zegt Pierre Koning, hoogleraar arbeidsmarkt en sociale zekerheid (Vrije Universiteit). „En bij de sociale zekerheid heb je altijd wel een lijstje met opties.”
Wopke Hoekstra
Ook in de WW-uitkering voor werklozen lijkt volgende kabinetsperiode gesneden te gaan worden. Het kabinet-Schoof sorteerde al voor op het inkorten van de maximale WW-duur van twee naar anderhalf jaar. BBB houdt in de doorrekening vast aan dat voornemen. D66, VVD, JA21 en SGP willen een nog kortere WW van één jaar.
In de verkiezingscampagne van 2021 ontstak nog een storm van kritiek toen CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra een WW-duur van één jaar voorstelde. Nu vier partijen hetzelfde voorstellen, krijgt dat voorstel nauwelijks aandacht.
„Anderhalf jaar is al kort, als je bedenkt waar we vandaan komen”, zegt Koning. In 2002 hadden werknemers recht op maximaal zeven jaar WW, daarna is ze meerdere keren ingekort. Koning: „Je kunt je afvragen waarom we hier nog verder de bijl in moeten zetten. Mensen hechten waarde aan zulke zekerheden.”