Kunstproject ‘Anti-Fascist Church’ wil ‘onze prekapitalistische lichamen aanwakkeren’
Twaalf uur lang was de Paradijskerk in Rotterdam toneel van kunstproject ‘Anti-Fascist Church’, met een duizelingwekkende reeks sprekers. De grondtoon van hun bijdragen: de opkomst van extreemrechtse politiek is het gevolg van het kapitalisme. ‘Laten we onze prekapitalistische lichamen aanwakkeren.’
‘Het werk van de kerk draait om de ander: zij die buitengesloten zijn, niet geliefd, of wanhopig. In die zin zijn wij antifascisten. Bij fascisten draait alles alleen om henzelf.’
‘Iedereen die over de drempel komt, is welkom in deze kerk’, zegt pastoor Bruce Rienstra, die als ‘late roeping’ het priesterboord omdeed na een loopbaan als Amerikaanse beroepsmilitair in de Koude Oorlog. ‘Het werk van de kerk draait om de ander: zij die buitengesloten zijn, niet geliefd, of wanhopig. In die zin zijn wij antifascisten. Bij fascisten draait alles alleen om henzelf.’
De Anti-Fascist Church – met een doorlopend programma van veertig sprekers, kunstenaars en muzikanten – komt op ‘een kritiek moment’, houdt Jonas Staal het publiek bij aanvang voor. De rechtse meerderheid in de Tweede Kamer nam in september een motie aan om ‘antifa als terroristische organisatie aan te merken’ en een paar dagen later liep een demonstratie op het Malieveld met extreemrechtse leuzen uit op straatgeweld rond het Binnenhof.
Over Anti-Fascist Church schreven kunstenaars Jonas Staal en Jeanne van Heeswijk vooraf een betoog in De Groene Amsterdammer: ‘We moeten beelden maken, een voor-beeld, van werelden die kunnen zijn om die vervolgens gemeenschappelijk te scheppen.’
In de Paradijskerk ziet dat er zo uit: voor het altaar is een enorme sculptuur opgericht van vijf vlaggen. Het verbeeldt het heden en verleden van de antifascistische beweging. De vorm is geïnspireerd op het embleem waarmee in 1932 de Duitse Antifaschistische Aktion zich tooide – dat verbond onder aanvoering van de communisten trachtte de opkomst van de nazi’s tegen te gaan.
Maar aan de rode vlag van het socialisme zijn vlaggen toegevoegd in de kleuren groen (ecologie), paars (feminisme), uitgebreide regenboog (lhbti) en de Palestijnse vierkleur, als symbool voor de strijd tegen de Israëlische vernietiging van Gaza, die volgens de kunstenaars ‘toont hoe de dodenwereld van het fascisme eruitziet’.
‘We moeten beelden maken, een voor-beeld, van werelden die kunnen zijn om die vervolgens gemeenschappelijk te scheppen.’
Kapitalisme
Met het verstrijken van de uren blijkt dit de grondtoon: de opkomst van extreemrechtse politiek is het gevolg van het kapitalisme, het economische systeem dat persoonlijk bezit heilig heeft verklaard. Als verworven eigendom onder druk komt te staan – bijvoorbeeld omdat minderbedeelden hier en elders hun deel opeisen – ontstaat er verlangen naar een fascistische politiek van uitsluiting, geweld en sterk leiderschap dat het eigen bezit belooft veilig te stellen.
