Hard rapport over fraudebeleid en Toeslagenaffaire: ‘Het kan morgen weer gebeuren’
Rapport enquêtecommissie In hun wens steeds harder op te treden tegen vermeend misbruik van toeslagen en sociale zekerheid raakten politici, uitvoerders en rechters het zicht op de mensen volledig kwijt. „Het zou onvergeeflijk zijn als hier geen lering uit wordt getrokken.” ”
„Het kan morgen weer gebeuren”, stelt de parlementaire enquêtecommissie die de op hol geslagen fraudebestrijding onderzocht somber vast. De patronen die aan de basis lagen van de keiharde aanpak, waarbij onschuldige burgers voor fraudeurs werden aangezien, zijn nog niet doorbroken. Herhaling ligt op de loer.
De afgelopen twee jaar onderzocht de commissie van Tweede Kamerleden het ontspoorde fraudebeleid, dat leidde tot het Toeslagenschandaal en ook in de WW en andere uitkeringen tot grote ellende leidde. In een „verhard politiek en maatschappelijk” klimaat (…) zijn mensen vermorzeld”, is de conclusie in het eindrapport, Blind voor mens en recht, dat maandag is gepresenteerd.
De enquêtecommissie kraakt harde noten over het optreden van achtereenvolgende kabinetten. De bewindslieden hadden amper oog voor de mensen die door hun wetgeving geraakt werden, vonden politieke belangen en financiële overwegingen belangrijker dan de menselijke maat en negeerden vanaf het eerste moment waarschuwingen van ambtenaren en toezichthouders die zagen dat het misging.
Papegaaiencircuit
Premier Mark Rutte (VVD) wordt niet als hoofdschuldige aangewezen, hoewel de commissie constateert dat de fraudeaanpak vanaf zijn eerste kabinet in 2010 „repressief” van karakter werd. Niet alleen ministers en staatssecretarissen krijgen ervan langs. Kamerleden boden te weinig tegenspraak of ze jaagden in een ‘papegaaiencircuit’ met journalisten de draaimolen van ophef en achterdocht zelfs aan, schrijven de commissieleden. En op de plekken waar een burger zijn of haar recht moet kunnen halen, zoals de hoogste rechters van de Raad van State, gingen de luiken dicht. Zorgen van rechters werden jarenlang in de wind geslagen.
Extra pervers is het volgens de commissie „dat juist de mensen die de overheid het hardste nodig hadden, het hardst zijn geraakt”
[…]
Hoe de fraudejacht ontspoorde
Daarnaast wilde een reeks bewindspersonen, aangespoord door politieke debatten en mediaberichten over fraude, daadkrachtig optreden tegen misbruik van de sociale voorzieningen, bij toeslagen en uitkeringen. Volgens ambtenaren was de daadwerkelijke fraude zeer beperkt, maar tijdens de verhoren van de enquêtecommissie legde toenmalig minister van Sociale Zaken Henk Kamp (VVD) uit dat het kabinet die cijfers niet geloofde.