Niet alleen voor in het dekbed
De eidereend kan warm blijven binnen de poolcirkel dankzij zijn donsveren. En hij stuurt zijn kuikens naar de crèche, ziet Jaap Vuijk. Op zee, dat dan weer wel.
In menige haven zie je ze nu dobberen, eenden met een stevige wigvormige snavel: eiders. Het woord ‘eider’ is verwant aan het IJslandse æðarfugl, dat ‘donsvogel’ betekent. Eiderdons is één van de best isolerende donssoorten en wordt in IJsland diervriendelijk en duurzaam verkregen. Eiders (Somateria mollissima) zijn prachtige, geharde zee-eenden die mede dankzij hun donslaag ruwe zeeën en arctische stormen kunnen trotseren.
De Waddenzee vormt de zuidgrens van hun leefgebied, dat de circumpolaire kusten van de oude en nieuwe wereld bestrijkt. ’s Winters blijven eiders dicht bij hun broedgebieden en duiken ze langs de randen van het pakijs en in beschutte ijsvrije baaien tot twintig meter diep naar schelpdieren, om deze in hun gespierde maag te kraken.
Foerageren
De donsveren van eiders, verborgen onder hun contourveren, hebben een kleine kern waar vanuit multipele haren met minuscule verdikkingen uitwaaieren tot een bolvorm. De structuur van deze donsvlokken bepaalt de hoeveelheid lucht die in het dons wordt vastgehouden en de verdikkingen zorgen voor onderlinge cohesie. De mate waarin dons lucht vasthoudt, bepaalt het warmte-isolerend vermogen en is gedefinieerd als het volume dat 28 gram (= 1 ounce) dons inneemt (eiderdons: 800 CUIN = kubieke inch). Hoe hoger de waarde des te beter de kwaliteit van het dons.
Naast de isolerende werking van het dons is de cohesie, het samenklitten van de donsveertjes, voor eiders van groot belang. De cohesie van het dons helpt de luchtlaag dicht tegen de huid tijdens het duiken verkleinen en hiermee het drijfvermogen reduceren om zo het foerageren in de diepte te vergemakkelijken. Ook helpt het samenklitten van het dons het nest bijeenhouden in de winderige arctische condities.