“Als vrouwen huilen, tot daaraantoe. Maar als mannen gaan huilen, dan is het menens.” Het zijn de woorden van Anja Sjouken. In de Rotterdamse rechtbank helpt ze mensen die diep in de schulden zitten en soms geen enkele uitweg meer zien. Ze komt geregeld onmogelijke situaties tegen, maar als schuldenfunctionaris regelt Sjouken vaak toch een ontsnappingsmogelijkheid.
Vraag Sjouken naar bijzondere zaken en de verhalen rollen uit haar mond. “Ik sprak een mevrouw die in een seksclub werkte”, vertelt ze. “Het was zo’n prachtige vrouw. Ze wilde weg uit de prostitutie, ook omdat ze een kind had. Maar ze wist bij elke nieuwe dagvaarding van een schuldeiser: ik moet dit werk blijven doen, ik kan gewoon niet stoppen. Ik vond dat erg. Zo erg.”
Of haar allereerste casus als schuldenfunctionaris. Een voormalig betaald voetballer moest voor de rechter verschijnen. “Ja, dat was meteen raak. Een jongen die hier in de buurt voetbalde, die een ernstige blessure opliep en moest stoppen. Hij kwam in de financiële problemen en dreigde zijn huis te worden uitgezet. Hij zat hier vreselijk te huilen. Hij zei: ‘Toen ik hier naartoe liep over de Erasmusbrug, dacht ik: ik spring eraf’.”
“Die jongen zat echt helemaal stuk”, vervolgt ze. “Ik wist: als hij zijn huis wordt uitgezet, is hij dakloos. Ik heb hem doorverwezen en wat bleek: hij had nooit in zijn leven belastingaangifte gedaan. Dat is toen voor hem geregeld en hij kreeg zo veel geld terug van de Belastingdienst dat hij al zijn schulden kon aflossen. Via het wijkteam kreeg hij ook psychische hulp. Dan denk ik: top. Gewoon top. Voor hetzelfde geld gebeurt er niks en springt zo’n jongen echt.”
‘Oplossing gaat pijn doen’
Dit is hoe Anja Sjouken en haar collega’s te werk gaan. Als de schuldenrechter zitting houdt, zit ze in de zaal en luistert scherp mee. Als de wanbetaler dreigt te verzuipen, komt ze in actie. In de meeste gevallen regelt ze binnen vijf dagen een gesprek met het ETF, het Expertise Team Financiën van de gemeente Rotterdam. “Maar als er echt bloed uitloopt, zeg ik tegen het ETF: je moet ze morgen oproepen. Soms zeg ik dat het heel slecht gaat en dat iemand echt langs het randje loopt.”
De schuldenrechter en de bijbehorende schuldenfunctionaris bestaan sinds november 2019. Ze zijn in het leven geroepen door de Rotterdamse rechtbank om te voorkomen dat een betalingsachterstand volledig uit de hand loopt. De schuldenrechter kijkt wat er mogelijk is tussen schuldeiser en wanbetaler – een betalingsregeling bijvoorbeeld – en de schuldenfunctionaris helpt vervolgens met de eerste praktische stap naar een oplossing. Een gesprek met een schuldenfunctionaris is vrijwillig en kost niets.