Met koolstoflandbouw kunnen boeren én de Green Deal verder
COLUMN Diederik Samsom
‘Europa zet de Green Deal op pauze’, zo berichtten diverse media afgelopen weken. Aanleiding was de aankondiging van Commissiepresident Ursula von der Leyen om het voorstel voor halvering van pesticidengebruik in te trekken en de groene voorwaarden voor het verkrijgen van landbouwsubsidies tijdelijk buiten werking te stellen. Toeterende tractoren en brandende hooibalen hebben blijkbaar voldoende paniek bij de Europese Volkspartij – de Europese christen-democraten – veroorzaakt om haar voorvrouw te bewegen tot dit staaltje opportunisme. Ergens was het wel te verwachten. Politieke moed neemt nu eenmaal recht evenredig af met het aantal dagen dat nog resteert tot de volgende verkiezingen. Teleurstellend blijft het.
Maar niet de gehele Green Deal wordt onder vuur genomen. Het klimaatpakket blijft ongeschonden. Als daar al beweging is, is het eerder een versnelling. Het afgelopen jaar zorgde het emissiehandelssysteem, waardoor bedrijven moeten betalen voor hun broeikasemissies, voor een recordvermindering van de uitstoot van broeikasgassen. En de komende jaren wordt het emissiehandelsysteem verder uitgebreid en aangescherpt. Met brede politieke steun van links én rechts in Europa.
De populistische ‘pauzeknop’ richt zich op het natuurdeel van de Green Deal. De verklaring daarvoor is simpel. Waar duurzame technologie de afgelopen jaren door innovatie en slim beleid, zoals die emissiehandel, zeer winstgevend is geworden, zijn bloemetjes en bijtjes dat allerminst. En als een sector eenmaal een economisch verdienmodel heeft, volgt al snel het politieke verdienmodel. De lastige politieke keuze tussen economie en planeet kan dan immers worden vermeden. Ziedaar de brede steun voor ambitieus klimaatbeleid.
Maar wie wil strijden voor biodiversiteit en natuurherstel, moet die moeilijke keuze wél maken. En kiest dan maar al te vaak toch voor economisch belang, zeker als dat weinig subtiel wordt onderstreept met tienduizenden paardenkrachten aan ronkend tractorvermogen. Wie deze keuze kortzichtig noemt, omdat een economie op termijn niet kan floreren zonder gezonde natuur, heeft gelijk, maar krijgt het niet. Als je echt wilt dat de politiek vaker voor de natuur kiest, zal je er een verdienmodel voor moeten creëren. En dat kan. Door het te koppelen aan het succesvolle klimaatbeleid.
Alles wat groeit en bloeit neemt CO2 op uit de atmosfeer. Meer groen helpt dus biodiversiteit én klimaat. En dat laatste heeft financiële waarde. Want als het uitstoten van CO2 geld kost, kan het opnemen ervan dus geld opleveren. Best ingewikkeld om te bepalen hoeveel een hectare bos of bepaalde landbouwproducten precies aan broeikasgas vastleggen. Nog ingewikkelder is het om die klimaatwinst vervolgens in de vorm van emissierechten verhandelbaar te maken. Maar in de Europese Commissie hebben we afgelopen jaren gewerkt aan een systeem waarmee precies dat gaat gebeuren: ‘koolstoflandbouw’ is geboren.
En dat verandert veel, zo niet alles. Zeker voor Nederland, waar de landbouwdiscussie is vastgelopen doordat tegenover de noodzakelijke krimp van de veestapel geen aantrekkelijk toekomstperspectief voor boeren gezet kan worden. Boeren willen niet worden uitgekocht, ze willen hun mooie beroep blijven uitoefenen. Liefst natuurvriendelijk. Maar natuurvriendelijke landbouw levert per hectare minder op dan intensieve veehouderij. Subsidies zijn te mager en te onzeker. Weg landbouwakkoord.
Als boeren geld kunnen verdienen met koolstoflandbouw, kan er wél perspectief worden geboden. Gewassen als vezelhennep of olifantsgras zijn straks hard nodig als klimaatvriendelijk isolatie- en constructiemateriaal in de miljoen gewenste nieuwe woningen. Op zichzelf leveren deze vezelgewassen niet genoeg op, maar als je ook de waarde meeneemt van de grote hoeveelheid CO2 die ze vastleggen, verslaan ze de meeste landbouwproducten met gemak. Met als bijvangst een gezondere bodem, geen stikstof en veel minder pesticiden. En dus meer biodiversiteit. Ook een melkveehouder kan zijn grond lucratiever inzetten voor het verbouwen van deze klimaatgewassen dan voor grasland. Zou dat geen mooi aanbod zijn voor de boeren rond natuurgebieden?
Het klimaatbeleid werd een succes toen de industrie méér kon verdienen met mínder CO2-uitstoot. We kunnen boeren dezelfde mogelijkheid bieden met koolstoflandbouw. De nieuwe Europese Commissie weet wat haar te doen staat. Als ze het slim aanpakt kan de tegenstelling tussen biodiversiteit óf boeren veranderen in biodiversiteit dóór boeren. En kan de Green Deal versterkt verder.