Wie is de geheimzinnige familie die Rotterdam verrijkt – met geld dat de staatskas wordt onthouden?
[…]
Dit jaar incasseren ze naar schatting 310 miljoen euro aan dividend, dat via Bermuda en Curaçao in onder meer Monaco belandt, vanwaaruit enkele neven het geld over de familie verdelen. Op het randje van de fiscale grenzen. Soms daarover.
Tegelijkertijd geven ze via hun eigen filantropische stichtingen elk jaar enkele tientallen miljoenen aan de stad Rotterdam en haar inwoners, op een schaal en manier die on-Nederlands is. Van huizen voor Syrische vluchtelingen tot een energietoeslag voor alle Rotterdammers, van het glanzende Boijmans-depot tot een enorm standbeeld van een jonge zwarte vrouw op Nikes dat vrijdag voor het station is onthuld – zonder hun geld zou de stad er anders uitzien. Maar ook hierbij zoeken ze nieuwe grenzen op.
De familie zelf zie je bijna nooit. Hun naam staat nergens groot op een gevel, nergens klein op een factuur. Nooit geven ze interviews, nooit geven ze commentaar. Foto’s zijn er nauwelijks, de openbaarheid is ze vreemd. En toch weet iedereen die het weten moet wie hierachter zit.
De familie Van der Vorm, onder leiding van de 64-jarige Martijn.
Wie zijn zij? Wat doen ze precies, en hoe doen ze dat? Hoe komt het geld binnen, hoe wordt het besteed? Hoe groot is hun macht, en wie controleert die? Wat willen ze eigenlijk?
[…]
‘Ze hebben echt hart voor Rotterdam’, zegt burgemeester Ahmed Aboutaleb. ‘Er is aan de randen van de overheid veel ruimte, waar we niet in staat zijn of niet de regels of fondsen hebben om iets te doen. Dan is het geweldig dat er particuliere initiatieven zijn die daar in springen.’
Martijn Van der Vorm is ‘een bijzondere man’, zegt hij. ‘Hij weet wat er speelt. Ik heb hem leren kennen als een man van weinig woorden, maar hij kan niet op zijn handen blijven zitten. Toen die Syrische statushouders kwamen vroeg hij: zou je het goed vinden als ik dat deed? Er waren toen weinig mensen die zich hun lot aantrokken. Het is ongelooflijk dat zo iemand dan opstaat en helpt.’
[…]
Het levert veel op, maar daardoor maakt Rotterdam zich veel te afhankelijk van de Van der Vorms, vinden critici. Er is een ‘stuurgroep’ speciaal voor overleg tussen hoge ambtenaren en de stichtingen van de familie, ontdekte het Rotterdamse journalistieke platform Vers Beton. ‘De gemeente krijgt zo’n plan op een presenteerblaadje aangeboden’, zegt Christian Jongeneel, adviseur van culturele instellingen. ‘Er is weinig in te brengen tegen de plannen op zich, maar er wordt met veel geld iets neergezet dat de bestaande infrastructuur overschaduwt. Wat betekent dat voor de sociale en culturele infrastructuur van de stad?’
‘Er is geen democratische controle, geen transparantie’, zegt gemeenteraadslid Ruud van der Velden (PvdD). Hij wijst op het door Droom en Daad voorgestelde danscentrum, dat precies op de prominente plek naast het Landverhuizersmuseum moet komen waar de gemeente het Rotterdam Museum had gedacht, over de geschiedenis van de stad. ‘Pijbes zoekt dan ineens de schijnwerpers en presenteert zijn plan als een voldongen feit’, zegt Van der Velden. ‘Ik vind het bezwaarlijk dat die invloed zo groot is.’ Pijbes geeft de alternatieven weinig kans. ‘Je hebt minstens 50 miljoen euro nodig om daar iets te kunnen neerzetten. Laat anderen maar komen met hun plannen. Wij hebben de financiering al rond.’
Ook andere initiatieven die de stad in veel Rotterdamse ogen mooier maken, zoals de renovatie van het monumentale park onder de Euromast en de beelden die Droom en Daad in de stad neerzet, komen tot stand doordat een particulier zich ontfermt over de publieke ruimte. Droom en Daad leverde, op z’n New Yorks, ook een parkdirecteur, die over de programmering gaat. Van der Velden: ‘Dat mag je toch niet overlaten aan een rijke familie?’
[…]
Raadslid Van der Velden vindt alles wat Van der Vorm betaalt eigenlijk een overheidstaak. ‘Weet je wat ik filantropie noem? Als je gewoon belasting betaalt. Als ze daar nou eens mee beginnen.’