Geef de mensen letterlijk gratis bier, op kosten van de superrijken
‘Vindt bijna niemand ongelijkheid meer een probleem?’, vroeg collega Peter de Waard bijna wanhopig in zijn column van vorige week. In een Zwitsers referendum stemde liefst 78 procent van de stemgerechtigden tegen een voorstel voor een forse erfbelasting op vermogens groter dan 50 miljoen frank. Dit terwijl minder dan 1 procent van de Zwitsers zo’n vermogen heeft. De mondiale 1 procent heeft echter wel de (sociale) media in de zak, en daarmee de meerderheid van de overige 99 procent. De aangeprate angst voor kapitaalvlucht staat daarbij centraal; omdat de massa nu eenmaal egoïstisch is, wint die leugen moeiteloos – ‘ik zou hetzelfde doen’.
Hoe frustrerend dit alles ook moge zijn, er zit niets anders op dan te dealen met het gegeven dat kapitaalbelastingen momenteel te ingewikkeld zijn voor de meute. Wie het balletje wél opgooit, zoals de SP tijdens de laatste verkiezingscampagne, wordt weggehoond; we zitten in de absurde situatie dat wie pleit voor een lagere belastingdruk op lagere en middeninkomens, het verwijt krijgt de gewone man te willen pakken.
De vraag wat progressieve partijen dan wél tegen de ontwrichtende concentratie van vermogen kunnen doen, moet beantwoord worden door te kijken naar wat lageropgeleiden en superrijken politiek gezien nu eigenlijk bindt. Naast welvaart – het is een luxe om tegen het eigen belang te stemmen – is dat vooral een hartgrondige hekel aan de overheid. De rijken haten de overheid omdat ze geen belasting willen betalen, lageropgeleiden omdat zij zich benadeeld voelen door die overheid.
Dat onrecht wordt dus niet gevoeld aan de inkomstenkant; dat zien velen als iets waar zij geen controle over hebben, een natuurverschijnsel bijna. Maar des te bozer voelt men zich over stijgende kosten. Wonen, boodschappen, energie; alles wat lang goedkoop was, is binnen een paar jaar tijd veel duurder geworden. En waar het uithollen van het collectief al decennia gaande is, is het gebrek aan grip op de kosten relatief nieuw.
Als mensen nut en noodzaak van progressiviteit aan de inkomstenkant niet snappen, dan is het geen gek idee om de progressiviteit wat meer aan de uitgavenkant te zoeken. Het eerdergenoemde Zwitserland biedt, wellicht onverwacht, inspiratie. Wie in dat land een zware verkeersovertreding begaat, betaalt namelijk een inkomensafhankelijke boete; een multimiljonair kan zo een boete van een ton voor te hard rijden ontvangen, terwijl de minima een paar tientjes betalen.
Boodschappen, vliegen, energie, alles waarover de ‘linkse elite’ volgens rechts hypocriet is, leent zich er uitstekend voor. Als die gewone man zo boos is dat ‘rijklinks’ hem zijn vakantie naar Benidorm en gehaktbal ‘afpakt’, dan gaan we die zaken toch gewoon progressief belasten? Henk en Ingrid voor honderd piek naar Alicante, Laurens en Emilie voor tweeduizend naar Nice; ik vind het prima. En dan is het werkelijke vermogensverschil waarschijnlijk nog groter. Laat de rijken vijftig keer zoveel accijns bij de pomp betalen, en betaal met dat geld elektrische auto’s voor de minima: nog beter! Geef de mensen letterlijk gratis bier, op kosten van de superrijken.