Dutilhhuis

Onderzoeker over geweld in Den Haag: ‘Extreemrechts gedachtegoed wordt normaal. Dan krijg je dit’

Was de uitbarsting in Den Haag een daad van relbeluste hooligans of een vorm van politiek geweld. Hoogleraar Léonie de Jonge ziet aanwijzingen voor het laatste: ‘Dit is een bewijs van de normalisering van extreemrechts.’

‘Ik kan mij niet herinneren dat extreemrechts zich in Nederland de afgelopen jaren zo massaal en publiekelijk heeft vertoond als zaterdag’, zegt Léonie de Jonge, die al jaren onderzoek doet naar rechtsextremistische bewegingen. Volgens de hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Tübingen past het geweld dat in Den Haag werd gebuikt in een internationale trend. Die laat zien dat aanhangers van uiterst rechts zich met steeds meer ‘zelfbewustzijn’ manifesteren. ‘Het taboe is er echt wel af. En dan krijg je dit. Het is heel zorgelijk.’

Wat vindt u het zorgelijkst van wat we afgelopen weekend hebben gezien?

‘Het is belangrijk dat er nog veel meer onderzoek wordt gedaan naar wie er nu precies waren, met welke motivatie zij kwamen en wat ze gedaan hebben. Maar ik zie het feit dat zoveel mensen openlijk extreemrechtse symbolen meedragen en dat er zoveel geweld wordt gebruikt als bewijs van de normalisering van extreemrechts.’

Toch kwamen PVV en Forum voor Democratie niet spreken op het podium. En ze hebben het geweld veroordeeld. Hoe ziet u hun rol nu?

‘Hun opstelling dit weekend past in hoe die partijen al jaren opereren. Daarbij hebben ze een frontstage en een backstage.

In het parlement en tijdens verkiezingen doen ze mee in de democratische processen. Maar onder dat topje van de ijsberg zijn er contacten met mensen die gedachten verkondigen die tegen de democratie ingaan. Daarbij past ook dat onze radicaal-rechtse partijen banden hebben met extreemrechtse clubs en personen in bijvoorbeeld Vlaanderen, Oostenrijk en Hongarije.

‘Op dit moment zitten we in verkiezingstijd en de frontstage is dan extra belangrijk, want veel kiezers moeten niets hebben van mensen die de Hitlergroet brengen, met een prinsenvlag zwaaien of geweld gebruiken. Dus distantiëren die partijen zich nu.

‘Hoewel extreemrechtse groeperingen zeer nationalistisch zijn, hebben velen wel een internationaal netwerk. Zeker sinds 2016, toen Trump aan de macht kwam, wisselen ze ideeën en strategieën uit. Dus wat er hier gebeurt, is zeker niet los te zien van alles wat er internationaal gebeurt.

‘Het bredere patroon is de mondiale opkomst en normalisering van rechts-extremistisch gedachtegoed in alle democratieën. Met in Nederland een regering waar de PVV aan deelnam, waarin begrippen als omvolking en remigratie steeds meer worden ingebed in de politiek.

Nu valt ook op dat er over de mensen die zaterdag geweld hebben gepleegd, wordt gesproken als ‘voetbalhooligans’ en ‘relschoppers’.

‘Zeker valt dat op. Dat zie ik ook als een scherp contrast met de manier waarop er afgelopen week over antifa is gesproken. Terwijl antifa wordt neergezet als terroristisch, wordt over de geweldplegers van zaterdag gesproken als tuig, idioten en relschoppers. In sommige landen zijn er sterke banden tussen specifieke groepen hooligans en extreemrechts, maar in Nederland is die link niet heel sterk.

Maar ik zie de aandacht voor de vraag of het hooligans zijn ook als onderdeel van de pogingen om het geweld apolitiek te maken. Alsof hun daden niets te maken hebben met de inhoud van de demonstratie. Maar ik heb Hitlergroeten gezien, er is gericht geweld gebruikt tegen D66. Dat is gewoon politiek gemotiveerd extreem-rechts geweld.’