Frénk van der Linden zag wat muziek doet met mensen met dementie: ‘Alsof een deel van hun wezen weer tot leven komt’
Muziek doet iets met mensen met dementie, maar wat precies? Frénk van der Linden maakte er een documentaire over.
Muziek bracht Van der Linden en zijn moeder dichter bij elkaar. Dat gebeurt ook met verschillende mensen die hij in de documentaire volgt. Zij leven op, krijgen herinneringen terug, vertellen dat ook aan hun naasten die daaruit troost putten.
Maar wat gebeurt er precies in het hoofd van mensen met dementie als muziek hen even terugbrengt? Is alles een reflex, een soort pavlovreactie op de muziek? Is het iets als slaapwandelen waarbij iemand kan handelen zonder weet te hebben van het hier en nu? Of is er toch echt bewustzijn?
Een mysterie
“Wat nog fascinerender is: stel, je vraagt aan personen met alzheimer naar hun trouwdag. Vaak kunnen ze daar niet gemakkelijk op antwoorden. Maar speel je een liedje dat op hun trouwdag te horen was, dan blijkt dat ze ineens een deel van die herinnering terug kunnen halen. Het is nog steeds onbevattelijk hoe het muzikale geheugen zo goed intact blijft, zelfs wanneer andere delen van het geheugen aangetast zijn.”
Je ziet dat muziektonen iemand op een diep niveau raken. Het lijkt alsof mensen een deel van hun wezen herontdekken, alsof dat weer tot leven komt. Wat er gebeurt komt voort uit de emotionele en persoonlijke verbinding met de muziek. Het werkt bijvoorbeeld niet als je willekeurige muziek laat horen, zoals een hardrocknummer van een band waar iemand nooit interesse in heeft gehad. Het gebeurt alleen bij muziek die raakt, zoals Mozart als zijn muziek altijd thuis werd gedraaid. Of zoals bij Theo en Nelly in de film met nummers van hun favoriete band The Cats, waar ze jarenlang een grote fan van waren.”
Niet altijd vrolijke liedjes
Mensen met dementie kiezen niet altijd voor muziek die hen opbeurt. Dat is onder andere te zien bij Eli Tuheteru, een Molukse man in de film. “In zijn verzorgingstehuis heeft hij foto’s hangen van de eilanden met palmbomen, plekken waar hij vier of vijf keer geweest is”, zegt Van der Linden. “Hij legt uit hoe Nederland de Molukkers heeft laten zakken, en terwijl hij dat vertelt, zingt en danst hij op Molukse liedjes samen met zijn dochter Shirley. Je ziet dat die muziek hem vreugde geeft, terwijl hij tegelijkertijd huilt.
Muziek heeft vaak een januskop, het heeft een dubbele lading.”
De documentaire Het Muziekmedicijn is te zien op donderdag 18 september 2025 om 22.20 uur bij MAX op NPO 2.