Wens is er, nu de durf nog om toeslagenstelsel af te schaffen
Kamerbreed klonk de wens om het toeslagenstelsel liefst gisteren nog af te schaffen. Maar in het debat over de parlementaire enquête naar het fraudebeleid stond dinsdag tussen droom en daad, wederom, de praktijk. Wie durft de handschoen op te pakken?
Dit artikel is afkomstig uit de Volkskrant. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.
Het toeslagenschandaal bracht politieke partijen van alle gezindten op één punt bij elkaar. “Die toeslagen, daar moeten we zo snel mogelijk vanaf”, was de gedeelde conclusie. Ruim vier jaar later is die eensgezindheid verdampt en maken partijen meer en meer terugtrekkende bewegingen.
Het stond er zo vastberaden, in het regeerakkoord van het demissionaire kabinet: “We hebben de ambitie om de toeslagen af te schaffen.” Die gedeelde ambitie stoelde op een Kamermotie die twee van de vier coalitiepartners (D66 en ChristenUnie) op 4 december 2019 hadden ingediend en waar de Tweede Kamer vervolgens unaniem vóór stemde. “De Kamer verzoekt de regering, in het kader van het traject naar een beter belastingstelsel diverse varianten uit te werken waarbij het toeslagenstelsel geheel verdwijnt.”
Meer dan vier jaar na die motie debatteerde de Tweede Kamer deze week over de aanbevelingen van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening, het grote parlementaire zelfonderzoek naar de (deels politieke) oorzaken van het toeslagendrama. Een van die aanbevelingen is afschaffing van de toeslagen. “Het is duidelijk dat een stelselverandering nodig is. Dit is al meer dan vijftien jaar bekend en meermaals opgeschreven. Het wordt nu tijd voor politiek lef.”
[…]
Vernietigend oordeel
De poging van woonminister Hugo de Jonge (CDA) om de huurtoeslag af te schaffen, was vorig jaar een nog korter leven beschoren. Na een vernietigend oordeel van de Raad van State (hele volksstammen huurders zouden er zoveel op achteruitgaan dat ze niet meer kunnen rondkomen) trok De Jonge het voorstel schielijk in. Een van de redenen voor de grote impact op lage inkomens was dat het afschaffen van de huurtoeslag in het oorspronkelijke voorstel gecompenseerd zou worden met een forse verhoging van het minimumloon. Het kabinet heeft die verhoging echter al gebruikt om de onverwachte stijging van de energielasten voor die groep te compenseren.
De Tweede Kamer begint ervan doordrongen te raken dat het afschaffen van de toeslagen alleen op een verantwoorde manier kan als het hele belastingstelsel op de schop wordt genomen. Maar zo’n omvangrijke onderneming kan niet in één kabinetsperiode worden uitgevoerd. Waarmee het risico ontstaat dat een nieuw kabinet het halverwege de rit weer helemaal anders wil doen en overnieuw begint, omdat de coalitie van politieke kleur verschiet.
Het is al lastig genoeg om in de versnipperde Tweede Kamer een meerderheid te vinden voor een bepaald voorstel, laat staan een complete herziening van het belastingstelsel. Vooralsnog lijkt geen van de vier formerende partijen een duidelijke visie te hebben op hoe het verder moet. In hun recentste verkiezingsprogramma’s ontbrak die visie in elk geval.
Nieuw rapport
Woordvoerders van de oppositie gaven dinsdag tijdens het Kamerdebat lucht aan hun frustratie over het gebrek aan voortgang. D66’er Mpanzu Bamenga: “De oplossingen zijn er, maar die vragen wel om een politiek die moeilijke keuzes durft te maken.” Ook Partij voor de Dieren-Kamerlid Ines Kostic gaf blijk van ongeduld. “We hebben het er heel vaak over gehad en er zijn heel veel rapporten over geschreven.”
Een nieuw rapport is alweer in de maak.