We gaan allemaal uitsterven, volgens deze filosoof. ‘De vraag is: hoe doen we dat op een waardige manier?’
‘Apocalypsoof’ Lisa Doeland heeft geen vrolijke boodschap: niet alleen onze manier van leven is gedoemd, ook wijzelf zullen uiteindelijk uitsterven. Het heeft weinig zin dat idee te ontkennen – we kunnen het beter omarmen. Hoe sterven we op een waardige manier uit?
Filosoof Lisa Doeland (41) gelooft niet in een naderende apocalyps. ‘We zitten er al middenin. Het is vijf over twaalf, alleen willen we dat maar niet zien. Afval scheiden, zonnepanelen installeren of tegelwippen zullen dit onheil niet afwenden. Dit zijn slechts afleidingsmanoeuvres, die de illusie in stand houden dat we onze onhoudbare manier van leven niet radicaal hoeven te veranderen.’ Sterker nog, elektrisch rijden, fabrieken om kleding te recyclen of windmolens bouwen zijn volgens haar onderdeel van het probleem, niet van de oplossing. ‘Deze innovaties zijn veel minder groen dan wordt gesuggereerd. Bovendien wakkeren ze het verbruik van nog meer energie en grondstoffen aan. Zonder gedragsverandering heeft een energietransitie geen zin.’
[…]
Zegt u het maar, hoe doen we dat, waardig uitsterven?
‘Door ons niet blind te staren op wat komen gaat. In discussies over klimaatverandering is het tegenargument voor uitsterving dat we een oplossing gaan vinden, dat technologie ons een uitweg zal bieden. Maar we moeten juist om ons heen kijken, naar het nu – niet naar mogelijke oplossingen in de toekomst. We moeten aanvaarden dat we niet boven de schepping staan, maar onlosmakelijk zijn verweven met onze leefomgeving. We zijn vergeten dat we in wederkerigheid moeten leven met de natuur. We krijgen iets – zuurstof, voedsel, noem maar op. Daarom moeten we ook iets teruggeven, zoals schonere lucht of gezondere natuur dan nu. Zoals de aloude waarheid wil: je moet je omgeving beter achterlaten dan je die aantrof.’
[…]
U bent gelieerd aan Extinction Rebellion. Waarom, het is al te laat immers?
‘De apocalypsofie gaat uit van een einde van ons bestaan, waarin we dus wel degelijk een actieve rol hebben te spelen. We gaan de straat op omdát het te laat is, niet ondanks. Het is immers onze plicht te redden wat er nog te redden valt. Wat mij aantrekt aan deze beweging is dat het de uitsterving als een serieuze optie beschouwt. Dat zie je al aan de naam: extinction. Daarbij wordt klimaatverandering heel concreet gemaakt door de focus op één van de aanjagers daarvan: fossiele subsidies. Dat maakt het protest effectief. Ik heb lang geaarzeld of ik mij als academisch filosoof in de strijd moest gooien. Totdat activisten van Extinction Rebellion preventief van hun bed werden gelicht. Het criminaliseren van klimaatactie was de druppel. En toen stond ik er. Als burger.’
[…]
Tot slot: de klimaatverandering stoppen begint met een systeemverandering. Wat kunnen we zelf doen?
‘Omarm de beperkingen van het leven. Geen vliegvakantie, vlees of auto voor de deur meer. Probeer terug te denken aan die momenten in je leven waarin je beperkt was in je mogelijkheden en hoe inventief en creatief je je voelde. Maar misschien ook wel aan de opluchting die dat kan losmaken. Dat je dat niet allemaal meer hoeft. Geen druk maar vrijheid.’