Een bikkelhard boek over de rol van consultancy in de publieke sector: ‘De overheid infantiliseert’
Ministeries in Nederland geven jaarlijks miljarden uit aan extern personeel zoals consultants. Rosie Collington (30) deed onderzoek naar de consultancy-industrie. Ze waarschuwt ervoor dat de publieke sector wordt uitgehold door een bedrijfstak vol belangenverstrengeling.
Kustaw Bessems 9 juni 2023, 17:30
Politici en publiek hebben het geloof in publieke diensten verloren, zegt Rosie Collington. En mensen die in de publieke sector werken, hebben het vertrouwen in zichzelf verloren. Dat is volgens haar, in de kern, de reden dat complete overheidstaken zijn overgenomen door consultants. ‘Ze bedenken beleid én voeren het uit.’ Welke dramatische gevolgen dat heeft, zet Collington (30) uiteen in het net verschenen boek De Consultancy Industrie. Ze is verbonden aan het Institute for Innovation and Public Purpose in Londen, geleid door de beroemde econoom Mariana Mazzucato, bij wie ze promoveert en met wie ze het boek samen schreef.
Collington studeerde politieke wetenschappen en werkte voordat ze aan haar academische carrière begon bij de Britse hartstichting. Veel van haar vrienden werden consultant en zelf kwam ze in haar baan toen ook met consultants in aanraking. Veel mensen denken bij ‘consultants’ nog aan adviseurs. Soms zijn ze dat ook, zegt ze. ‘Maar heel vaak zijn ze veel meer.
‘Het verhaal vanuit de branche zelf, is dat consultants objectieve kennis en expertise leveren die nergens anders te vinden is. Vooral kennis van processen die organisaties helpen efficiënter te werken. Wij hebben in ons boek kritiek op de mate waarin consultants worden ingehuurd, en op de reikwijdte van hun activiteiten. Want die vereisen kennis en vooral ervaring waar zij vaak helemaal niet over beschikken. En inmiddels is die bij overheden ook weggelekt, juist door het almaar inhuren van externen.
‘Een voorbeeld is dat het Verenigd Koninkrijk, zoals meer landen, grote consultancyfirma’s inhuurde voor het bestrijden van de coronapandemie. Deloitte werd verantwoordelijk voor het bron- en contactonderzoek – dat faalde – en voor het leveren van beschermingsmiddelen aan zorgpersoneel. Je moet je afvragen waarom de overheid hulp inschakelt van consultants voor taken die de NHS, de gezondheidsdienst van de overheid, al bij zijn oprichting uitvoerde.’
Het outsourcen van outsourcing
Ook de Nederlandse overheid besteedt veel uit. Vorig jaar gaven ministeries een recordbedrag van 2,7 miljard uit aan extern personeel, zoals ict’ers, interim managers én consultants. Dat is ruim 14 procent van het personeelsbudget, ook al is in 2010 afgesproken dat 10 procent het maximum zou moeten zijn.
Er zijn talloze grotere en kleinere consultancybedrijven. In de hele branche gaat volgens de beste schattingen rustig 800 miljard om. In hun boek richten Collington en Mazzucato hun vizier op wat wel de ‘grote drie’ en de ‘grote vier’ worden genoemd: McKinsey, Bain en Boston Consultancy Group houden zich officieel met managementconsultancy bezig. Deloitte, Ernst & Young, KPMG en PwC waren oorspronkelijk accountants, maar verdienen inmiddels ook veel meer als consultants. Voor een beter idee van de schaal: bij de grote vier werken 400 duizend mensen in 130 landen.
Collington en Mazzucato wijzen erop dat zelfs het outsourcen tegenwoordig wordt geoutsourcet: consultants worden ingehuurd om andere bedrijven in te huren. ‘En het frappante is dat het aan samenwerking met andere partijen, die veel nuttiger kunnen zijn dan consultants, intussen vaak ontbreekt. Denk aan academici en ervaringsdeskundigen.’
[…]
Hoe reageert de consultancyindustrie die u zo hard aanpakt op uw boek?
‘De grote drie en de grote vier kiezen voor een strategie van stilte. De branchevereniging in het Verenigd Koninkrijk heeft nogal grappig gereageerd. Dat kwam neer op: ‘we creëren wél waarde, dit boek heeft het mis’. We hadden op meer debat gehoopt. Van één bedrijf weet ik dat het veel exemplaren van het boek heeft gekocht voor de eigen mensen, om te heroverwegen hoe ze hun werk doen. Misschien alleen voor de bühne, dat weet ik niet. Sommige kleinere consultants zeggen tegen ons: wij willen niet worden zoals de grote. Dat is wel gunstig.
‘Een boek verandert op zichzelf niet de wereld. Maar veel mensen in de publieke sector weten al wat wij schrijven. Alleen, waar moesten ze zich op baseren als ze tegen de beslissing ingingen om weer eens zaken uit te besteden? Hopelijk kunnen ze nu naar het boek wijzen.’