Nederlandse bodem wordt door opwarming kaler en daardoor nóg heter
Het is een relatief onbekend gevolg van klimaatverandering: niet alleen water en lucht worden warmer, maar ook de grond. Die wordt vervolgens kaler, en warmt daardoor nóg verder op. Dat is schadelijk voor landbouw en natuur, maar er valt iets aan te doen.
De opwarming van de bodem gaat in principe gelijk op met die van de lucht, zegt hoofdonderzoeker Guido Bakema van Wageningen University & Research. In 2050 zal de Nederlandse bodem volgens nieuw onderzoek gemiddeld bijna 3 graden warmer zijn dan in 1980.
Maar er zijn grote verschillen in deze grondtemperatuur. Die verschillen hangen vooral sterk af van de begroeiing. Op kale aarde in de volle zon kan de temperatuur ‘s zomers in Nederland nu al oplopen tot 50 graden, zegt Bakema. “En de toekomstige opwarming kan op kale grond ook nog zo’n 30 procent hoger uitvallen.”
Zulke extreme temperaturen hebben weer grote gevolgen voor landbouw en natuur. Regenwormen leggen het loodje, gewassen dreigen af te sterven en ook natuurlijke begroeiingen kunnen blijvend veranderen.
Landschap wordt heter én hittegevoeliger
We hebben hier ook zelf een hand in gehad, zegt Nils van Rooijen, plantecoloog en mede-auteur van de studie. Zo wordt gras tegenwoordig veel korter en vaker gemaaid. Daarnaast zijn kale akkerpercelen sinds de ruilverkaveling veel groter geworden. In deze gebieden kan de temperatuur ‘s zomers sterker oplopen.
Omgekeerd beïnvloeden die hogere bodemtemperaturen ook weer de begroeiing. Dat speelt vooral in droge gebieden, aldus Van Rooijen. Meerjarige kruiden die de bodem permanent bedekt houden, sterven af en laten kale plekken achter die weer verder kunnen opwarmen.
“Voor eenjarige planten is dat overigens weer gunstig. Die kunnen beter tegen de extreme omstandigheden.”
[…]
Ook hoger grondwater houdt landschap koel
Maar naast meer groen is iets anders nog minstens zo belangrijk, zegt Van Rooijen: meer water. Planten en bodems blijven koel zo lang ze water kunnen verdampen. Zodra ze uitgedroogd raken, stopt de verdamping. Dan schiet de temperatuur verder omhoog.
Daarom is ook voor het koel houden van het Nederlandse landschap herstel van grondwater van belang, juist op de hoge zandgronden. Die zijn het meest droogtegevoelig, en daarmee ook het meest kwetsbaar voor extreme hitte.