Schrijven over pedofilie betekent niet dat je het aanmoedigt
Schrijver Gerard Reve liet God een keer seks hebben met een ezel. Hij werd aangeklaagd en door de Hoge Raad vrijgesproken. Toen ik voor mijn studie Nederlands in het zogeheten Ezelproces dook, werd ik vervuld van trots. Niet dat ik faliekant achter de passage stond: ik vond het smerig en kon de weken na het lezen ervan niet meer normaal naar een ezel kijken (en ik woonde in die tijd naast een kinderboerderij, dus dat was vrij lastig).
Die trots, die kwam ergens anders vandaan: ik vind het bewonderenswaardig dat er schrijvers in Nederland zijn die dingen durven op te schrijven waar anderen niet aan durven te denken. Dat is in mijn ogen waarom boeken moeten bestaan: niet alleen om de koetjeskalfjes-onderwerpen te ontleden, niet alleen om een zonnige Teletubbiewereld te schetsen, maar ook om thema’s te onderzoeken die pijn doen aan onze ogen.
Ik vond de passage ronduit smerig.
De ophef rondom Reve vind ik een beetje vergelijkbaar met de ophef rondom dichter Pim Lammers, de afgelopen dagen. Hij schreef zeven jaar geleden een literair verhaal (voor volwassenen!) over de relatie tussen een tienerjongen en zijn trainer. Nadat bekend werd dat Lammers het gedicht voor de Kinderboekenweek zou gaan schrijven, begonnen een paar BN’ers te steigeren: Want! Lammers! Is! Een! Pedofilieactivist!
Vervolgens vonden roeptoeters het nodig om hem met de dood te bedreigen, want dat is natuurlijk wat je hoort te doen als je het ergens niet mee eens bent, anno 2023: typ de naarste verwensingen vanachter je scherm, zet je naam er vooral níét onder, druk op ‘send’ en wees lekker content met jezelf.
Ja: het thema waar Lammers toen over schreef, schuurt als een malle. Als nagels over een krijtbord. Het gaat bij velen het voorstellingsvermogen te boven. Het roept walging op. Weerzin. Maar wat de ophefmakers zijn vergeten, is dat een schrijver nooit per definitie is wat hij schrijft. Een thrillerauteur die in zijn boek vijf vrouwen doodt, is net zo min een moordenaar als dat Lammers pedofilie aanmoedigt.
Mensen vergeten: een schrijver is niet wat hij schrijft.
Het enige wat Lammers deed in zijn verhaal, is iets opschrijven dat we niet willen weten: hoe venijnig en onderhuids daders van seksueel misbruik zijn. Hoe manipulatief daders te werk gaan. Die ziekelijke dingen gebeuren: de laatste jaren zijn er heel wat nare beerputten geopend. Seksueel misbruik bij turners, tennissers, voetballers. Eén op de acht sporters in Nederland heeft te maken gehad met seksuele intimidatie.
Er niet over schrijven is misschien nog wel erger dan de vinger op de etterende plek leggen. Pas als we snappen hoe iets werkt, kunnen we het bestrijden. Fictie is daar een van de veiligste manieren voor. Bestaande slachtoffers blijven buiten schot, een boek kun je wegleggen als het je niet zint en een langer verhaal heeft altijd, anders dan korte nieuwsberichten, ruimte voor nuance en diepgang. Daarom hoop ik dat de ophef rondom Lammers ervoor zorgt dat dit soort gevoelige verhalen nog meer gelezen wordt. Juist als iets schuurt, moeten we het aangaan.
Lisanne van Sadelhoff schrijft vanaf vandaag elke woensdag een column voor RTL Nieuws, waar ze werkt sinds 2012. Ze schrijft ook voor onder meer NRC en de Volkskrant. In 2020 verscheen van haar hand Je bent jong en je rouwt wat. Ze werkt aan een nieuw boek, We zullen doorgaan.