DUTILHHUIS

Nederland moet zich aanpassen aan de verandering van het klimaat, maar ook daar zitten grenzen aan – NRC Commentaar

Watersnoodramp

Zeventig jaar na de Watersnoodramp in Zeeland, Zuid-Holland en West-Brabant maken de ooggetuigenverslagen nog steeds diepe indruk. Verhalen van mensen die dierbaren voor hun ogen zagen verdrinken, van gezinnen die op een tractor met aanhangwagen via de dijk probeerden in veiligheid te komen en nog geen honderd meter van hun huis in het kolkende water verdwenen, van kinderen die uit de armen van hun ouders glipten en stierven. En ook verhalen van zendamateurs die berichten opvingen en aan reddingswerkers doorgaven waar mensen in nood waren, en van Urker vissers die met hun boten naar Zeeland voeren om te helpen. Samen geven ze een beeld van de kwetsbaarheid van Nederland als laaggelegen delta.

Bij het bedenken van de Deltawerken werd met van alles rekening gehouden, zelfs met een stijging van de zeespiegel met zo’n 30 centimeter. In een tijd dat de klimaatwetenschap nog in de kinderschoenen stond en er maar weinig bekend was over mogelijke gevolgen van het zogeheten ‘versterkte broeikaseffect’ dat slechts door een handjevol wetenschappers werd bestudeerd.

Maar al een halve eeuw na het begin van de bouw van de Deltawerken bleek dat ze op termijn niet de veiligheid bieden die ervan werd verwacht, onvoldoende bestand tegen het snel veranderende klimaat.

Een tweede Deltacommissie moest vijftien jaar geleden een antwoord formuleren op de vraag hoe Nederland ‘ook op de zeer lange termijn veilig is tegen overstromingen’. Het resulteerde in het rapport Samen werken met water.

Het rapport kwam met een reeks aanbevelingen: pas dammen en keringen aan zeespiegelstijging aan, verhoog en verzwaar de dijken, bescherm de Noordzeekust met zandsuppleties, geef meer ruimte aan de rivieren en verhoog het waterpeil in het IJsselmeer geleidelijk met anderhalve meter om te blijven dienen als zoetwaterbekken.

„Laat 2008 de geschiedenis ingaan als het jaar waarin wij de toekomst van dit lage land hoog op de agenda hebben gezet”, zei toenmalig staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat Tineke Huizinga (ChristenUnie) toen zij het rapport in september 2008 in ontvangst nam. „Daarom moeten we nú actie ondernemen en niet wachten op een volgende ramp.” Het kabinet nam de voorstellen van de commissie over, inclusief de ruim een miljard euro per jaar die ervoor nodig was.

Het rapport leidde tot een felle discussie. Volgens de commissie kon de zeespiegel in het ergste geval aan het einde van de eeuw met 65 tot 130 centimeter gestegen zijn. Was dat niet overdreven? Ook in NRC werd de discussie gevoerd. ‘De zeespiegel stijgt, maar niet zó hard’, luidde destijds een kop op de opiniepagina.

Water is nog steeds de grootste natuurlijke vijand van Nederland. En de dreiging neemt alleen maar toe, komt van meerdere kanten en op onverwachte momenten. Ook het hoger gelegen Limburg blijkt niet veilig voor overstromingen. Rivieren kunnen extreme buien niet snel genoeg verwerken, tekorten aan water kunnen in de zomer de infrastructuur ontwrichten. Droogte en de hitte die daar vaak mee gepaard gaan vormen voor de natuur, voor de landbouw en voor het welzijn van mensen inmiddels net zo’n groot risico als overstromingen.

Aanpassing is dus noodzakelijker dan ooit. En meer dan in het verleden zal dat keuzes vragen, ook politieke keuzes. Over de hoogte van het grondwaterpeil bijvoorbeeld, over het gebruik van een gebied voor nieuwe huizen of voor het bufferen van water. Ook al zetten we de toekomst van dit lage land nog zo hoog op de agenda, uiteindelijk moeten we beseffen dat niet alles met geld is op te lossen en dat er een grens zit aan de mogelijkheden van aanpassing.