‘We doen in de zorg veel omdat het kan, niet omdat het effectief is’
Scherpe keuzen zijn onontkoombaar in de zorg, zegt huisarts Bart Meijman, maar politici en beleidsmakers durven die niet voldoende te maken. Met zijn beweging Dappere Dokters wil hij het gesprek op gang brengen over heikele thema’s als de maakbaarheidsillusie en de angst voor de dood.
Toen in zijn huisartsenpraktijk voor de vierde keer een patiënt van in de tachtig een vervangende hartklep kreeg à 20 duizend euro, ging er iets wringen bij Bart Meijman. Het waren geen vieve 80-plussers die nog iedere week op de tennisbaan stonden, maar ouderen met meerdere serieuze chronische ziekten, die achter een rollator liepen. Soms hadden ze zelf helemaal niet om de ingreep gevraagd, maar constateerde de cardioloog bij een routinecontrole dat als ze langer zouden wachten, de patiënt te slecht zou zijn voor de operatie.
[…]
[…] ‘Alsof slijtage en afname in vitaliteit niet horen bij het ouder worden en ons op een bepaalde manier ook voorbereiden op onze sterfelijkheid.
[…]
’Het is dus tijd voor scherpe keuzen, vindt Meijman. En met hem de beweging Dappere Dokters, een groep artsen met wie Meijman eerder de uit de hand gelopen marktwerking in de zorg, de bureaucratie en de wildgroei aan protocollen succesvol op de politieke agenda kreeg. Ook nu laat de politiek het afweten, vinden de dokters. Het onlangs gesloten Integraal Zorgakkoord barst weliswaar van de ambities – meer preventie, meer gezonde levensjaren, minder medisch personeel – ‘maar nergens staat in dat rapport: dat gaat alleen maar lukken als we scherpe keuzes maken over wat we wel en niet gaan behandelen, wie wel en wie niet. De politiek en beleidsmakers durven hun handen er niet aan te branden.’
[…]
“Alsof slijtage en afname in vitaliteit niet horen bij het ouder worden en ons op een bepaalde manier ook voorbereiden op onze sterfelijkheid.”
huisarts Bart Meijman van Dappere Dokters
[…] ’ Om dat debat te voeden verschenen vanaf december wekelijks artikelen op de site van het vakblad Nederlands tijdschrift voor geneeskunde onder de titel ‘Taboes en belangen’, over heikele thema’s zoals de maakbaarheidsillusie, controledrift en de angst voor de dood. […]
Moeten we stoppen met bepaalde behandelingen bij 80-plussers?
‘Ik zeg niet dat we bij geen enkele 80-plusser de hartklep moeten vervangen, maar we moeten het gesprek durven voeren. Ook over de behandeling van kanker.
Is afzien van een behandeling niet in strijd met de eed waarin artsen beloven dat ze alles in het werk zullen stellen om mensen beter te maken?
‘De eed van Hippocrates zegt juist: in dubio abstine, bij twijfel niet doen. Je mag de patiënt geen schade berokkenen. Maar ook de behandelaar lijdt vaak aan een therapeutische illusie.
[…]
Onze hang naar preventie werkt contraproductief?
‘We doen veel omdat het kan, niet omdat het effectief is. […]
We gaan liever ziek van de bijwerkingen naar de eindstreep dan dat we berusten.’
huisarts Bart Meijman van Dappere Dokters
Doodgaan is natuurlijk ook niet zo aanlokkelijk.
‘We zijn als de dood voor de dood. Maar we missen door dat eindeloos doorbehandelen ook kostbare tijd om te reflecteren op ons leven. Het is belangrijk voor het stervensproces om bepaalde dingen die gespeeld hebben naar elkaar uit te spreken. Daar heb je een zekere rust voor nodig. […] Filosoof en voormalig arts Marli Huijer schrijft in onze artikelenreeks niet voor niets over een taboe op niet alles uit het leven halen. Je mag als zieke niet opgeven.’
Zien ook artsen het stoppen met behandelen als een vorm van opgeven, van falen?
‘Het zou kunnen dat dit een rol speelt. […]
Verandert dat als je het financieringssysteem verandert?
‘Het zou zeker helpen. Maar er zijn meer factoren die een rol spelen, zoals hyperspecialisme. We hebben te weinig generalisten die naar de patiënt als geheel kijken en kunnen beoordelen of een behandeling ook echt een verbetering brengt. Vroeger had je een algemeen chirurg of internist. Nu houden steeds meer specialisten zich uitsluitend bezig met hun hyperspecialisme – de linkerhartklep, ik noem maar iets.
[…]
Daardoor durft niemand de verantwoordelijkheid nog te nemen voor de ‘gehele patiënt’ en schuift deze door naar de volgende specialist die ‘misschien nog een oplossing heeft’.
Huisarts Bart Meijman van Dappere Dokters
‘Dat laatste wordt versterkt door de wildgroei aan richtlijnen. Soms moet je die durven trotseren. Maar dat is een risico. We zijn steeds meer een maatschappij van regels geworden en als je daarvan afwijkt en er gaat iets mis word je ter verantwoording geroepen. Ook in de media. Artsen zijn veel defensiever gaan handelen. Voor overbehandeling word je zelden ter verantwoording geroepen.’
Het net afgesloten Integraal Zorgakkoord zet hoog in op preventie. Daarmee kun je toekomstige zorgkosten voorkomen, toch?
‘Een gezonde leefomgeving creëren heeft zeker effect, maar ik geloof niet zo in het aanspreken op individuele verantwoordelijkheid. […]
Preventie? “Maak dat pakje sigaretten dan 40 euro. Voer een vet- en suikertaks in en maak gezond eten goedkoop. Dán pak je de grootste ziekteverwekkers aan. Dat zet zoden aan de dijk.“
huisarts Bart Meijman van Dappere Dokters
De serie artikelen ‘Taboes en belangen’ is gratis te lezen.