Handel in stikstof is alleen een goed idee als het leidt tot mínder uitstoot
Een kabinet dat de boeren goedgezind is, kan niet anders dan nu snel ingrijpen op de markt van de papieren stikstofruimte.
11 januari 2023 COMMENTAAR RAOUL DU PRÉ
Het lange stikstofjaar 2022 eindigde waar het begon: met een aanzienlijk deel van politiek en bestuurlijk Nederland nog steeds in de ontkenningsfase. Zo kon het gebeuren dat het kabinet, aangemoedigd door de Tweede Kamer, het toch nog maar een keer vroeg aan de landsadvocaat: bestaat er nou echt niet ergens een juridisch geitenpaadje waarlangs het mogelijk is om te stoppen met optreden tegen boeren die buiten hun schuld om stikstof uitstoten zonder vergunning? Deze PAS-melders, die jarenlang van de regering geen stikstofvergunning hoefden te hebben maar hun uitstoot slechts dienden te melden, kunnen rekenen op veel sympathie. Ze zijn nu immers, buiten hun schuld om, alsnog illegaal geworden.
Maar helaas. De landsadvocaat legde alle internationale afspraken die Nederland zelf heeft ondertekend nog maar eens op tafel, van de Europese Habitatrichtlijn tot de Vogelrichtlijn, onvermijdelijk leidend tot die ene conclusie: het toestaan van nieuwe stikstofuitstoot is alleen nog mogelijk als elders méér uitstoot verdwijnt, met bewijsbare positieve gevolgen voor de nabijgelegen natuurgebieden. Kennelijk wilde het kabinet het toch nog één keer horen voordat het dan echt begint aan het in november gepresenteerde plan om op zo kort mogelijk termijn duizenden ‘piekbelasters’ uit te kopen.
Het nieuwe jaar begon wat dat betreft niet erg veelbelovend, met de provincie Overijssel die dreigt haar medewerking aan het project te staken als Den Haag niet met miljarden euro’s extra over de brug komt. De provincie wil sowieso jaren langer de tijd nemen dan het kabinet voor ogen heeft. Te vrezen valt dat veel andere provinciebesturen volgen, al is het maar omdat daar op 15 maart verkiezingen zijn met nieuwe, geduchte concurrenten als de BoerBurgerBeweging en JA21 – partijen die wel doen alsof ze constructief meedenken in dit dossier, maar steevast met oplossingen komen (‘halveer het aantal beschermde natuurgebieden’) die juridisch net zo onhoudbaar zijn als alles wat VVD en CDA in de afgelopen dertig jaar bedachten om de kool en de geit te sparen.
De boeren zijn alleen geholpen met politici en bestuurders die de realiteit onder ogen zien en daar naar handelen. Elk uitstel vergroot het probleem. En bij dat handelen hoort ook dat het kabinet nu met spoed ingrijpt op de markt van de stikstofrechten, om te voorkomen dat bedrijven en lagere overheden ongebruikte stikstofruimte van al eerder gestopte veehouders opkopen om nieuwe bouwactiviteiten mogelijk te maken. Die markt van theoretische stikstofruimte dreigt nu een prooi te worden van bouwbedrijven, projectontwikkelaars en multinationals die daarmee weer even vooruit kunnen, maar intussen zorgen voor méér stikstofuitstoot in plaats van minder.
Het eind van het liedje is immers bekend: vroeg of laat gaan rechters ook door deze papieren werkelijkheid een streep zetten en worden alle ogen weer op de bestaande veehouders gericht. Een kabinet dat zo graag wil laten zien dat het de boeren echt niet slecht gezind is, gaat daar niet op zitten wachten.