Je hoort er niet vaak iets over, maar het EU-emissiehandelssysteem is de belangrijkste klimaatwet van Europa. Het zorgt er al voor dat bijna de helft van de Europese CO2-uitstoot stapsgewijs omlaaggaat. In de komende jaren gaat nog meer uitstoot eronder vallen. Deze veranderingen zitten eraan te komen.
De CO2-uitstoot van de zware industrie moet de komende jaren scherper omlaag. Ook op autobrandstoffen en de verwarming van gebouwen komt een CO2-prijs. Dat is de uitkomst van onderhandelingen die afgelopen weekend leidden tot een overeenkomst over de kern van het EU-klimaatbeleid.
[…]
Maar het is nog de vraag of de consument überhaupt meer gaat betalen door de nieuwe CO2-prijs, zegt ETS-expert Jos Cozijnsen van Climate Neutral Group. Nederland zou de relatief hoge accijns op benzine bijvoorbeeld kunnen verlagen om de CO2-prijs te compenseren. “Dan stuur je minder op de accijns en meer op de CO2-uitstoot. Het zou wellicht budgetneutraal kunnen zijn.”
Ook moet de CO2-prijs op brandstoffen ervoor zorgen dat het aantrekkelijker wordt om duurzame alternatieven aan te bieden. Over biogas hoeft bijvoorbeeld geen CO2-prijs te worden betaald, waardoor het aantrekkelijker wordt om groen gas in plaats van aardgas te leveren.
Het was een “complexe puzzel” om tot een akkoord te komen over de EU-plannen. Dat vertelt PvdA-Europarlementariër Mohammed Chahim, een van de hoofdonderhandelaars namens het parlement.
Een belangrijk discussiepunt was de uitstoot waar sommige bedrijven nu nog niet voor hoeven te betalen. Producenten van onder meer staal en cement krijgen gratis CO2-rechten, omdat wetgevers vrezen dat zij anders worden weggeconcurreerd door buitenlandse bedrijven.
Om dat op te lossen komt er een CO2-heffing aan de grens. Over enkele jaren moet bij de import van staal een CO2-belasting worden betaald die gelijk is aan de Europese CO2-prijs. De grensheffing maakt het mogelijk om de gratis CO2-rechten af te bouwen. Dat gaat geleidelijk, tot 2034. In 2030 is krap de helft van de gratis rechten afgeschaft.
Voor milieuorganisaties gaat dat veel te langzaam. De vervuilende industrie blijft “cadeautjes” krijgen, zegt bijvoorbeeld Carbon Market Watch. Ook Chahim wilde de gratis rechten sneller afbouwen, maar toch is hij blij met het resultaat. “Ik heb nog wel wat belletjes naar Berlijn moeten plegen om ze te overtuigen.”
Cozijnsen is nog niet overtuigd dat de grensheffing überhaupt gaat werken. “Zo ver is het nog lang niet.” Het is twijfelachtig of de grensbelasting is toegestaan onder de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), denkt Cozijnsen. Hij hoopt dat de EU vooral inzet op een “positieve stimulans” richting andere landen om ook een CO2-belasting in te voeren.
De miljardeninkomsten uit de CO2-handel moeten straks allemaal terugvloeien naar klimaatbeleid. Drie kwart van de opbrengst gaat rechtstreeks naar de EU-lidstaten en een kwart komt in een nieuw Sociaal Klimaatfonds. Daaruit worden vanaf 2026 maatregelen gefinancierd die de kwetsbaarste huishoudens moeten helpen, bijvoorbeeld met het isoleren van huizen of de overstap naar elektrische auto’s.
Verder gaat de internationale scheepvaart voor het eerst betalen voor de CO2-uitstoot. Bij vaarten binnen de EU moet vanaf 2026 worden betaald voor de volledige uitstoot, terwijl bij vaarten naar andere werelddelen de helft van de uitstoot moet worden afgerekend.
Chahim noemt het “echt historisch” dat grote schepen onder de CO2-handel gaan vallen. “Daar vragen we al tien jaar om en het wordt al tien jaar geweigerd.” Een deel van de opbrengst gaat naar initiatieven om de scheepvaart te vergroenen.