Vernietigend enquêterapport: kabinet, Kamer en topambtenaren verantwoordelijk voor ‘rampzalige situatie’ Groningen
Parlementaire enquête Groningse gaswinning Na twee jaar onderzoek trekt de parlementaire enquêtecommissie Groningse gaswinning harde conclusies. Overheid en oliebedrijven hebben de veiligheidsbelangen van Groningers structureel genegeerd.
Door jarenlang „ongekend systeemfalen” hebben opeenvolgende kabinetten en de olie- en gasbedrijven – NAM, Shell en ExxonMobil – in Groningen „een rampzalige situatie” gecreëerd. De verantwoordelijke partijen hebben de veiligheidsbelangen van gedupeerde Groningers in het gaswinningsgebied jarenlang „stelselmatig” genegeerd. Dat gebeurde soms onbedoeld, maar regelmatig ook bewust en tot op de dag van vandaag. Verantwoordelijke politici en ambtenaren zijn „ernstig tekortgeschoten” in het beschermen van publieke belangen, hebben het leed van bewoners „stelselmatig miskend”, hebben op belangrijke momenten „nalatig”, „laakbaar”, en „bijzonder kwalijk” gehandeld. Het kabinetsbesluit om in 2013 de gaswinning niet onmiddellijk te minderen was een „grove schending van de belangen van Groningers”.
Dit concludeert de parlementaire enquêtecommissie na twee jaar onderzoek en 69 openbare verhoren over de Groningse gaswinning in een vernietigend rapport. De Tweede Kamer is keer op keer „onzorgvuldig, onvolledig of onjuist” geïnfomeerd. Voorzitter van de commissie en Tweede Kamerlid Tom van der Lee (GroenLinks) overhandigt vrijdag in het Groningse Zeerijp het bijna tweeduizend pagina’s tellende rapport ‘Groningers boven gas’ aan de voorzitter van de Tweede Kamer Vera Bergkamp (D66). Alleen genodigden, overwegend Groningse gedupeerden, konden de presentatie van het rapport in boerdeij De Diek’n in Zeerijp bijwonen.
WELKE CONCLUSIES TREKT DE ENQUÊTECOMMISSIE OVER DE HOOFDROLSPELERS?
DE TOPAMBTENAREN
De gaswinning in Groningen ging gepaard met een „innige” samenwerking tussen de private olie- en gasbedrijven (NAM en haar aandeelhouders Shell en ExxonMobil), staatsbedrijf EBN en het ministerie van Economische Zaken, blijkt uit het rapport. Topambtenaren van het ministerie zaten als regeringsvertegenwoordigers in het zogenoemde Gasgebouw, waar besluiten werden genomen over de gaswinning. In dat gasgebouw heerste een „naar binnen gerichte cultuur” van een „old boys network” met gezamenlijke diners, waar vooral rekening gehouden werd met de belangen van ‘het gasgebouw’ en niet met de veiligheid van Groningers. Bovendien was de NAM voortdurend op de hoogte van „de gedachtevorming” binnen het ministerie en schreef het gasbedrijf tot 2017 mee aan beantwoording van Kamervragen. […]
DE MINISTERS
Ondanks het feit dat minister Henk Kamp (Economische Zaken, VVD) na de beving bij Huizinge in 2012 niet alle cruciale informatie te zien kreeg van zijn ambtenaren, geeft het de commissie „te denken” dat de minister zijn ambtenaren niet scherp heeft bevraagd. Immers: de roep om minder gas te winnen was hoorbaar vanuit Groningen en in de Tweede Kamer. De ministerraad legde dat naast zich neer. Dat is „een grove schending van de belangen van Groningers”.
Ook de aanpak van zijn opvolger, minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD), die in tegenstelling tot Kamp in 2018 wél besloot om de gaskraan in de toekomst dicht te draaien, pakt „slecht” uit. Hij besloot de versterkingsoperatie – waarbij tienduizenden huizen zo worden verbouwd dat mensen veilig hun huis kunnen verlaten bij een zware aardbeving – te pauzeren ondanks signalen uit de regio dat niet te doen. Dat leidde uiteindelijk tot grote vertragingen. […]
DE MINISTER-PRESIDENT
De commissie concludeert dat minister-president Mark Rutte (VVD) „de ernst en de urgentie van de problematiek lange tijd zwaar onderschat”, en niet heeft ingegrepen. De premier wekte met werkbezoeken en herhaaldelijke excuses verwachtingen bij Groningers maar heeft voor hen geen „wezenlijk” verschil gemaakt. Sinds de beving bij Huizinge in 2012 staat Rutte onafgebroken aan het roer van het kabinet. […]
DE OLIEBEDRIJVEN
Gaswinningsbedrijf de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), een joint venture van Shell en ExxonMobil, heeft zich uitsluitend laten leiden door financiële belangen, concludeert de commissie. Na de beving bij Huizinge ,,verzetten” NAM en haar beide aandeelhouders zich voortdurend tegen de lagere gasproductie uit het Groningenveld terwijl de toezichthouder daar op aandrong. Shell spreekt van een „moeras zonder ankers” als bekend zou worden dat een lager gaswinningsniveau veiliger zou zijn, blijkt uit een memo van een ‘storyline diner’ tussen het ministerie van Economische Zaken en de oliebedrijven in 2015.
Ook nu nog steeds zijn de financiële belangen van de oliebedrijven belangrijker dan die van de Groningers, aldus de commissie. De commissie vindt het „stuitend” dat de oliebedrijven een claim hebben neergelegd bij de Staat voor het niet-gewonnen gas, nadat in 2018 besloten is dat de gaswinning in Groningen binnen enkele jaren wordt afgebouwd. De commissie vindt dat de Staat én de oliebedrijven een „ereschuld” hebben aan Groningen en daarom „meer zouden moeten betalen dan waar ze tot nu toe van uitgaan”. […]
DE WETENSCHAP
De aardbevingsproblematiek in Groningen is gedurende tientallen jaren structureel onderschat, concludeert de commissie. Lange tijd hebben naast de oliebedrijven NAM, Shell en ExxonMobil, ook onafhankelijke kennisinstituten en experts ontkend dat de gaswinning in Groningen leidt tot aardbevingen. En toen die erkenning er wel was, werd de maximale kracht van de aardbevingen, de invloed van de Groningse kleigrond en de omvang van de schade als gevolg van aardbevingen stelselmatig te laag ingeschat.
Daarbij spreekt de commissie zich vooral kritisch uit over het KNMI, dat jarenlang als enige onafhankelijke partij kennis had over aardbevingen.