Stop met subsidies voor fossiele brandstoffen
In het kort
Dit opinieartikel is ook gepubliceerd door het FD. Hieronder vindt u de complete lijst met (ruim 380) ondertekenaars.
De VN-klimaattop in Egypte bracht niet de doorbraak om onze klimaatdoelen veilig te stellen. Daarom moet het kabinet snel maatregelen treffen die deze doelen weer in zicht brengen.
Al in 2015 bij het klimaatakkoord van Parijs spraken de VN-lidstaten af de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden (bij voorkeur 1,5 graden). Omdat die opwarming direct wordt veroorzaakt door een toename van broeikasgassen, moeten we zo snel mogelijk stoppen met de uitstoot daarvan. Concreet betekent dit dat onze mondiale uitstoot netto nul moet zijn rond 2050. Over acht jaar, in 2030, moet de wereldwijde uitstoot zijn gehalveerd.
Ondanks de toegenomen inspanning van landen doen we nog lang niet genoeg om zelfs binnen een maximale temperatuurstijging van 2 graden te blijven. Een belangrijke reden is onze sterke afhankelijkheid van fossiele brandstoffen: die veroorzaken ongeveer twee derde van de wereldwijde emissies van broeikasgassen. Daarmee leveren zij verreweg de grootste bijdrage aan klimaatverandering. Het is daarom cruciaal dat we de inzet van fossiele brandstoffen vervangen door schone, hernieuwbare energiebronnen.
Overheden hebben daarbij een belangrijke rol, door de ontwikkeling van hernieuwbare energie te stimuleren en het gebruik van fossiele brandstoffen te ontmoedigen. Dit kan onder meer door normering en regulering (bijvoorbeeld het EU-verbod op nieuwe auto’s met verbrandingsmotoren vanaf 2035) en door financiële prikkels via belastingen en subsidies.
Averechtse prikkels
Maar overheden geven wereldwijd financiële prikkels die averechts werken. Zo werken zij de eigen klimaatdoelen juist tegen. Overheden bieden namelijk veel meer steun aan fossiele brandstoffen dan aan schone hernieuwbare energiebronnen. Zo bedragen volgens het IMF de wereldwijde (expliciete en impliciete) subsidies op fossiele brandstoffen een gigantisch bedrag van $6000 mrd. Dat is ongeveer 7% van het mondiale bbp. De onvolledige beprijzing van broeikasgassen maakt deel uit van deze subsidies. De wereldwijde subsidies voor schone hernieuwbare energiebronnen bedragen slechts een fractie daarvan: ongeveer 0,1% van het mondiale bbp.
Ook de Nederlandse overheid verstrekt miljarden euro’s aan subsidies op fossiele brandstoffen. Het gaat hier met name om belastingsubsidies, bijvoorbeeld om kortingen op de energiebelasting voor grootgebruikers (zoals TataSteel), vrijstellingen van accijnzen (op kerosine voor vliegtuigen, en op diesel en stookolie voor de binnenvaart) en belastingvrijstellingen voor elektriciteitsopwekking (voor bijvoorbeeld kolencentrales).
Volgens cijfers van de Nederlandse overheid zelf (in een recent rapport van OESO/IEA) subsidieerde Nederland fossiele brandstoffen in 2020 met €4,5 mrd. Dat is meer dan €250 per inwoner. Economisch onderzoeker en voormalig Europarlementariër Alman Metten schat deze subsidies zelfs op €17,5 mrd, oftewel €1000 per inwoner per jaar. De onvolledige beprijzing van de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen is daar nog niet eens bij inbegrepen.
Werken klimaatdoelen tegen
Het realiseren van onze klimaatdoelen wordt serieus tegengewerkt door deze subsidies op fossiele brandstoffen. Nederland kan zich dit niet permitteren.
Nederland zit niet alleen ver, ruim een factor 2, boven het wereldgemiddelde met de uitstoot van broeikasgassen per persoon, maar ook boven het Europees gemiddelde. Bovendien blijkt uit de meest recente raming van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat, zelfs als alle klimaatplannen van het kabinet Rutte IV volledig worden uitgevoerd, die plannen onvoldoende zijn om de beoogde vermindering van broeikasgassen in 2030 te realiseren.
Alleen met nieuwe, extra maatregelen is het Europese doel van 55% minder uitstoot van broeikasgassen in 2030 nog haalbaar. Het nationale doel van het kabinet – 60% vermindering van uitstoot in 2030 – vergt uiteraard nog meer maatregelen.
Het is voor Nederland cruciaal dat wij nu onze verantwoordelijkheid nemen. Daarom moet onze regering de subsidies op fossiele brandstoffen direct stopzetten. Dat is noodzakelijk voor ons land, dat zeer kwetsbaar is voor zeespiegelstijging door de opwarming van de aarde. Maar ook en vooral om onze hele planeet leefbaar te houden voor huidige en toekomstige generaties.
Auteurs
Docent en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam
Roel Beetsma
Hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam (UvA)
Pieter van Beukering
Hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam en directeur van het Instituut voor Milieuvraagstukken
Jan Boersema
Hoogleraar aan de Universiteit Leiden
Arnoud Boot
Hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en Lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
Wouter Botzen
Hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en aan de Universiteit Utrecht (UU)
Robert Dur
Hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR)
Pieter Gautier
Hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Reyer Gerlagh
Hoogleraar aan Tilburg University
Henri de Groot
Hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam
Barbara Hoogenboom
Hoogleraar aan de UvA
Patrick Huntjens
Hoogleraar aan de Universiteit Maastricht
Bas Jacobs
Hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
Franc Klaassen
Hoogleraar aan de UvA
Rik Leemans
Hoogleraar aan Wageningen University & Research
Sandra Phlippen
Hoofdeconoom van ABN Amro en universitair docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
Rick van der Ploeg
Hoogleraar aan de Universiteit van Oxford en Vrije Universiteit Amsterdam
Sjak Smulders
Hoogleraar aan Tilburg University
Daan van Soest
Hoogleraar aan Tilburg University
Sweder van Wijnbergen
Emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam (UvA)
Aart de Zeeuw
Hoogleraar aan Tilburg University