DUTILHHUIS

Opinie: Shell, doe recht aan maatschappelijk belang en maak archieven openbaar

‘Bij het woord koloniaal gaan bij Shell alle alarmbellen af.’ De collectiebeheerder wond er geen doekjes om toen ik vroeg om in Shells historisch archief te duiken voor onderzoek naar de olie-industrie in Nederlands-Indië, het huidige Indonesië. Van de fixatie op het eigen imago maakt het oliebedrijf dus geen geheim.

Deze openheid geldt echter niet voor toegang tot het historisch archief. Integendeel. Shell houdt de archiefkasten angstvallig dicht. Met de roep om meer kennis over het koloniale verleden en het groeiend besef van historische verantwoordelijkheid hiervoor, mag dat wel eens veranderen.

Welk verband heeft Shell dan met het Nederlandse koloniale verleden? In 1890 werd Shell onder de naam Koninklijke Olie opgericht in Nederlands-Indië. Olie vormde daar, naast andere bodemschatten, een krachtige motor voor de Nederlandse machtsuitbreiding. Waar olie werd gevonden, volgde het koloniale leger en ambtenarenapparaat.

Ook aan de andere kant van het koloniale rijk, in de Nederlandse Caraïben, gingen Shells winsten gepaard met ingrijpende maatschappelijke veranderingen. De 20ste eeuw werd de eeuw van de olie en daarmee ook die van Shell.

[…]

Klimaatcrisis

Sindsdien is er veel veranderd. De klimaatcrisis vraagt om inzicht in energietransities. De belangstelling voor het koloniale verleden vraagt om nieuwe bronnen. Sociale en mondiale ongelijkheid vragen om historische duiding. Kortom: maatschappelijk urgente onderwerpen waarmee Shells archief is verbonden vragen erom uitgediept te worden.

[…]

Historische verantwoordelijkheid

Dat het ook anders kan, zagen we afgelopen jaar. ABN Amro liet zijn historische banden met de slavernij onderzoeken. In december bood premier Rutte namens de Nederlandse staat zijn excuses aan voor het slavernijverleden in ‘de West’ en ‘de Oost’. In zijn toespraak leek Rutte zich bewust te zijn van het belang van onderzoek en het nemen van historische verantwoordelijkheid. Hetzelfde zouden we van Shell mogen vragen.

[…]

Uitbuiting

Ook Shell profiteerde van het koloniale systeem dat Nederland opgetuigde. Onderzoek naar historische vormen van uitbuiting en hun nasleep kan de huidige sociale ongelijkheid inzichtelijker maken. Als voor Shell een maatschappelijke bijdrage werkelijk hoog in het vaandel staat: maak het historisch archief dan openbaar en toegankelijk.

Niet alleen voor Nederlandse onderzoekers, ook voor onderzoekers uit landen waaraan het bedrijf verbonden is geweest. Onder meer Indonesische en Caraïbische onderzoekers zijn voor het optekenen van hun geschiedenis in belangrijke mate afhankelijk van archieven in Nederland. Ook zij hebben recht op een archiefbeleid van Shell dat zorgt voor meer openheid en toegankelijkheid.