De Europese cultuur is onlosmakelijk verbonden met de islamitische
Koert Debeuf
„Sevilla is een stad met een onwaarschijnlijk interessante internationale geschiedenis”, zegt Debeuf (1974) in een videogesprek. „Het is de stad waar Columbus begraven ligt en van waaruit de Nieuwe Wereld werd ontdekt en gekoloniseerd. Eerder was Sevilla zelf óók een kolonie, van de Feniciërs, uit het huidige Libanon. En het was een van de belangrijkste steden van Al-Andalus.” Dat is de benaming voor de Moorse overheersing van het Iberisch Schiereiland in de Middeleeuwen, toen moslims, christenen en joden in het gebied relatief vreedzaam samenleefden. „Die periode is minder bekend, maar Al-Andalus is cruciaal geweest voor de heropstart van het intellectuele leven in Europa.”
Tijdens het Festival Oude Muziek geeft Midden-Oostenkenner Koert Debeuf een aantal lezingen waarin hij duidelijk maakt dat de wortels van de Europese cultuur (én muziek) innig verknoopt zijn met de islamitische cultuur. „De instrumenten, de melodieën – ze hebben door de eeuwen een enorme tocht afgelegd.”
Het zijn drukke tijden voor een kenner van het Midden-Oosten. Filosoof en historicus Koert Debeuf, verbonden aan de Vrije Universiteit van Brussel, is zeker in België een prominente stem in het publieke debat. Net nog heeft hij op BNR Nieuwsradio de situatie in Iran geduid. Maar de aanleiding voor dit gesprek is anders: Debeuf is dit jaar co-curator van het Festival Oude Muziek in Utrecht, waar hij vier lezingen zal geven rond het festivalthema ‘Sevilla’.
Op het eerste oog is de volatiele actualiteit van het Midden-Oosten heel wat anders dan de verstilde wereld van de oude muziek. Toch zijn er talloze raakvlakken. In de kern gaat het Debeuf om de gepercipieerde tegenstelling tussen de westerse cultuur en de islamitische cultuur. Het is zijn missie om aan te tonen hoe innig verknoopt de twee in feite zijn. En de Zuid-Spaanse stad Sevilla is een van de plekken waar die verknooptheid schitterend zichtbaar wordt.
Want: de Europese cultuur is juist onlosmakelijk verbonden met de islamitische. Debeuf somt op uit de losse pols: die gotische spitsbogen in onze kathedralen? Gaan terug op het kalifaat van de Abbasiden. Het idee om over de liefde te zingen, en niet alleen over religie? De troubadours van Zuid-Frankrijk namen het via joodse reizigers over uit de Arabische wereld. De viool? Stamt af van de rebab, een Arabische vedel met wortels in Perzië en China. Het getal nul, het decimale stelsel, algebra – de lijst is lang.
„Heel veel dingen die wij als iets ‘van ons’ beschouwen, komen in werkelijkheid ergens anders vandaan. Dat geldt ook voor westerse klassieke muziek: de instrumenten, de melodieën, de ideeën waar de stukken over gaan – ze zijn niet hier begonnen, ze hebben door de eeuwen een enorme tocht afgelegd. Ik ben heel blij dat het Festival Oude Muziek mij de ruimte biedt om hierop te reflecteren.”