Staat het demonstratierecht onder druk? ‘Betogers worden gezien als relschoppers, niet als bezorgde burgers’
Activisten en mensenrechtenorganisaties zien een verharding van de aanpak van betogers door politie en justitie. Het fundamentele recht om te demonstreren staat volgens hen onder druk. De ‘volkomen disproportionele’ arrestatie van Marlisa Hommel heeft hun zorgen vergroot.
Marlisa Hommel is haar 4-jarige dochter Ella een verhaaltje aan het voorlezen als er ineens herrie klinkt op de overloop: ‘Politie, maak je kenbaar’, wordt er geroepen. ‘Ik dacht eerst nog dat het een slechte grap was’, zegt de 34-jarige Hommel.
Het is zondag 7 juli, eind van de middag. Hommel is wat vroeger dan gebruikelijk begonnen met het naar bed brengen van haar dochter. Haar man is beneden en ziet door het raam een stuk of acht politieagenten aankomen, met bedekte gezichten en een stormram. Op straat, in een rustige woonwijk in Arnhem, staan drie politieauto’s en een arrestantenbusje. Enkele agenten lopen al de achtertuin in.
[…]
De manier waarop Hommel is opgepakt, leidt tot onrust onder activisten, hun advocaten en mensenrechtenorganisaties. Zij maken zich al langer zorgen over een verharding van de aanpak van activisten door politie en justitie, en het afschrikwekkende effect dat daarvan uitgaat. Ze wijzen erop dat burgerlijke ongehoorzaamheid ook onder het demonstratierecht kan vallen. Dat staat onder druk, en daarmee een van de fundamenten van de democratie.
Amnesty International Nederland trok hierover de afgelopen jaren meermaals aan de bel. Uit onderzoek van de mensenrechtenorganisatie blijkt dat overheden vaak onrechtmatige voorwaarden stellen aan demonstraties. De politie vraagt (vreedzame) demonstranten daarnaast zonder duidelijke reden om legitimatie, verwerkt persoonsgegevens in politiedatabanken en bezoekt activisten thuis om vragen te stellen over deelname aan protesten. Dit wordt als intimiderend ervaren.
‘Het probleem is dat protest gestigmatiseerd wordt’, zegt Marjolein Kuijers, expert demonstratierecht bij Amnesty. ‘Autoriteiten beschouwen het bij voorbaat als een veiligheidsrisico. Demonstranten worden gezien als relschoppers, niet als bezorgde burgers.’ Kuijers wijt dat deels aan de retoriek in Den Haag: ‘Politici spreken over tuig, schoonvegen, oppakken die handel.’