Demonstratierecht in Europa systematisch ondermijnd
In heel Europa ligt het demonstratierecht zwaar onder vuur. Vreedzame demonstranten worden steeds vaker gestigmatiseerd, gecriminaliseerd en hardhandig aangepakt. Staten leggen demonstranten ongerechtvaardigde en bestraffende beperkingen op en zetten steeds repressievere middelen in om afwijkende meningen de kop in te drukken.
Dat stelt Amnesty International vandaag in het nieuwe rapport: ‘Under-protected and over-restricted: The state of the right to protest in 21 countries in Europe‘. Het rapport legt door heel Europa een patroon bloot van repressieve wetten, het gebruik van onnodig of buitensporig geweld, willekeurige arrestaties, vervolgingen, en ongerechtvaardigde of discriminerende beperkingen. Ook neemt het gebruik van indringende bewakingstechnologie toe.
‘Amnesty’s onderzoek schetst een zeer verontrustend beeld van een Europa-brede aanval op het recht om te demonstreren’, zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. ‘Overal op het continent belemmeren, ontmoedigen en bestraffen autoriteiten mensen die vreedzaam protesteren, en wordt er kwaad over hen gesproken.’
De geschiedenis laat zien dat vreedzaam protest een centrale rol heeft gespeeld bij het bereiken van veel van de rechten en vrijheden die we nu als vanzelfsprekend beschouwen. En toch creëren repressieve wetten en beleid in heel Europa een bedreigende omgeving voor vreedzame demonstranten en protesten. Ook ongerechtvaardigde praktijken en misbruik van surveillancetechnologieën dragen hieraan bij.
‘Een van deze ontwikkelingen, op zichzelf, in een enkel land, zou verontrustend zijn. Maar tientallen van zulke repressieve tactieken door heel Europa is ronduit angstaanjagend’, aldus Agnes Callamard.
[…]
Afschrikwekkend effect en discriminatie
Ongerichte massasurveillance, hardhandig politieoptreden, omslachtige eisen en het risico op strafrechtelijke sancties creëren angst en ontmoedigen deelname aan bijeenkomsten. Dit afschrikwekkende effect heeft een onevenredig grote impact op mensen uit geracialiseerde en gemarginaliseerde groepen. Zij lopen al een groter risico op geweld, ongelijkheid, racisme en andere vormen van discriminatie door staatsfunctionarissen en ervaren hogere drempels om deel te nemen aan demonstraties.
In verschillende landen hebben de (waargenomen) identiteit van organisatoren en deelnemers aan protesten en de doelen waarvoor ze zich inzetten, invloed gehad op de beperkingen door de autoriteiten.
Veel landen lijken onderscheid te maken tussen verschillende protestbewegingen, groepen en doelen. Beperkingen opgelegd aan protesten georganiseerd door of in solidariteit met mensen van kleur, LHBTQIA+’ers, migranten, asielzoekers of vluchtelingen werden gerechtvaardigd met gevolgtrekkingen gebaseerd op raciale gender gebaseerde stereotypen. Hiermee zien we hoe institutioneel racisme, homofobie, transfobie en andere vormen van discriminatie zich manifesteren.
In Duitsland werden geplande demonstraties om de Palestijnse Nakba te herdenken in Berlijn in 2022 en 2023 preventief verboden. Dat werd gedaan op basis van schadelijke discriminerende stereotypen van de verwachte deelnemers, die door de politie werden gekarakteriseerd als “geneigd tot geweld”. In Polen en Turkije hebben LHBTQIA+ personen jarenlang te maken gehad met een verhoogd niveau van discriminerende beperkingen en intimidatie door de autoriteiten.
[…]
In plaats van vreedzaam protest te beperken en mensen die de straat op gaan te straffen, moeten staten in heel Europa hun aanpak volledig herzien. Protesten moeten worden vergemakkelijkt in plaats van tot zwijgen gebracht Het repressieve web van wetten moet worden hervormd om ze in lijn te brengen met internationale verplichtingen op het gebied van de mensenrechten.
Achtergrond
De onderzochte landen zijn Oostenrijk, België, Tsjechië, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Polen, Portugal, Servië, Slovenië, Spanje, Zweden, Zwitserland, Turkije en het Verenigd Koninkrijk. Het project maakt deel uit van Amnesty International’s wereldwijde campagne Protect the Protest, die tot doel heeft het recht op protest overal ter wereld te verdedigen.