FORMATIE: In het coalitieakkoord wordt de rechtsstaat beschermd én aangevallen
Analyse Hoofdlijnenakkoord
De radicaal-rechtse coalitie zegt een sterke rechtsstaat te willen, maar het akkoord ademt geregeld iets anders. Verdragen en internationale wetten worden weggezet als een sta-in-de-weg voor ‘echte oplossingen’, en op veel dossiers zullen er beladen confrontaties komen tussen politiek en rechterlijke macht.
Zomaar een debat in de plenaire zaal van de Tweede Kamer, deze week. PVV-Kamerlid Emiel van Dijk loopt geërgerd naar de interruptiemicrofoon. Hij is er helemaal klaar mee, zegt hij: “Dat continu rondslingeren van de woorden ‘radicaal-rechts’ en ‘extreemrechts’, als het over de PVV gaat. Daar wordt een klimaat mee geschapen”.
Hij waarschuwt de linkse oppositie: het is gevaarlijk om de PVV zo te noemen. Het kan leiden tot aanvallen op politici. Als het woord even later toch weer valt, gebeurt er iets bijzonders. Kamervoorzitter Martin Bosma grijpt in. Ook hij, zelf PVV’er, vindt het te ver gaan om een partij extreemrechts te noemen. Hij vindt dat Kamerleden dat woord niet moeten gebruiken, zegt hij streng. “Ik zie het als een nazivergelijking.” Hij herhaalt: “De PVV extreemrechts noemen is een nazivergelijking”. In de plenaire zaal hapt de oppositie even naar adem, je kunt een speld horen vallen. Dit zijn ingrepen die de Kamer niet gewend is.
Het gebeurt terwijl een paar deuren verderop net iets historisch plaatsvindt: de fractievoorzitters van PVV, VVD, NSC en BBB kondigen met ‘hoop, lef en trots’ aan dat ze samen een kabinet gaan vormen. Omringd door cameraploegen geven ze interviews. Er is geen klassieke persconferentie waar journalisten in het openbaar vragen kunnen stellen, zoals gebruikelijk. De media moeten één voor één op hun beurt wachten voor een persoonlijke reactie.
[…]
Wat er níet in staat is minstens zo relevant: Wilders heeft ook in het akkoord geen enkel signaal gegeven dat hij alsnog bereid is oude uitspraken, zoals die over ‘minder Marokkanen’, op enig moment terug te nemen. Iets waar Pieter Omtzigt eerder wel op aandrong.
[…]
Hervorming van de democratie
Pieter Omtzigts ideeën over vernieuwing van de rechtsstaat, daarentegen, krijgen wél bijval, ook van partijen die zich opmaken om harde inhoudelijke oppositie te gaan voeren tegen het aanstaande kabinet. Omtzigt speecht woensdag uit het hoofd. Trots vertelt hij dat veel van zijn ideeën uitgevoerd gaan worden.
Hij heeft “een agenda voor vernieuwing van de democratie, de rechtsstaat, het bestuur en de controle daarop”. Met eerste stappen naar een Constitutioneel Hof dat wetten aan de Grondwet kan toetsen. En een ander kiesstelsel dat al bij de volgende verkiezingen in werking moet zijn. Met meer regionale voorkeurstemmen, iets waar het vorige kabinet ook al aan werkte. Of een ‘recht op vergissen’ wanneer burgers een keer een foutje maken bij het invullen van formulieren. Uit de fractie van D66 komt positieve respons: er zitten interessante aanknopingspunten bij om verder aan te bouwen.