Boerenactivisme: Deze boerendochter vecht voor een landbouwrevolutie
Boerenactivisme. Lex Bohlmeijer van De Correspondent in gesprek met Roos Saat
Roos Saat wil – net als haar ouders – dolgraag bioboer worden, maar dat financieren blijkt onbegrijpelijk moeilijk. Nu daagt ze de belangrijkste boerenbank uit om het beter te doen.
Een jaar geleden, 24 mei 2022, hield Roos Saat (1997) een verschroeiende speech voor de certificaathoudersvergadering van de Rabobank. Ze sprak van de destructieve rol die de bank speelt in de landbouw. Die steunt de agro-business die het klimaat helpt ontwrichten, en remt ontwikkelingen die een positief alternatief bieden. Boeren die de transitie door willen maken naar een natuurinclusief bedrijf, krijgen geen geld. Past niet in het businessmodel van de bank.
Saat heeft recht van spreken. Ze is geboren en getogen op een boerderij in Almere, Flevoland, en wil daar, na het behalen van haar diploma aan de Erasmus School of Social Studies, zelf ook boer worden.
Maar op dit moment ziet Saat die toekomst somber in. Er moet heel veel systematisch veranderen om een duurzaam boerenbestaan te kunnen opbouwen. Toch: hoe meer tegenslag ze krijgt, hoe harder ze vecht.
We hebben afgesproken op het Malieveld in Den Haag, dé plek voor demonstraties niet ver van het centrum van de macht. Het circus is net weg, het veld ligt er beroerd bij, meer bruin dan groen, het is net ingezaaid.Lees transcript
‘Ik kan niet snappen hoe ik hier ben terechtgekomen. Waarom ben ik geboren op deze aarde, in zo veel crises? Waarom hebben wij dat op ons bordje gekregen? Wat moet ik daarmee? Het is nooit mijn droom geweest activist te worden. Ik had nooit verwacht dat ik interviews zou doen. Liever niet. Maar ik zie onrecht en leed. Ik zie hoe moeilijk het is voor mijn ouders om hun bedrijf op te zetten. Ook voor alle andere boeren en mensen. Daar ben ik me machteloos over gaan voelen. Ik ging erover nadenken en met mensen praten.’
‘Toen ben ik een keertje naar een meeting over landbouw en klimaat geweest. Wat voor mensen kom ik daar tegen? Van die meeting naar het opzetten van een groep die zich bezig houdt met de rol van landbouw en klimaat is een geleidelijk proces. Naar: misschien is het een goed idee om een opiniestuk te schrijven over LTO en het Parijsakkoord. Daarna organiseerden we een actie bij de Rabobank, want daar gaat veel mis.’
‘Een jaar later doe je een bezetting van de Rabobank-lobby, of je spreekt in een certificaathoudersvergadering. Maar je wordt niet van de een op de andere dag wakker en denkt: nu ga ik me vastlijmen aan de A12. Dat groeide omdat ik zag wat er moet veranderen, maar ook welke impact dat kan hebben. Hoe zou de wereld eruitzien als we dit allemaal niet hadden? Hoe zou mijn leven dan zijn? Ik kan me niet meer veroorloven om anders te denken, want dit is nu mijn leven. Als je je er eenmaal bewust van bent, kan je je ook niet makkelijk ervoor afsluiten.’
Kom jij vaak op het Malieveld?
‘Nee, niet hier. Hiernaast wel, op de A12.’
[Hier volgt de tekst van de toespraak die Roos Saat vorig jaar hield op de certificaathoudersvergadering van de Rabobank 24 mei 2022]
‘Mijn naam is Roos. Ik ben biologisch-dynamisch boerin in Flevoland. Samen met mijn familie hebben wij een gemengd bedrijf met vee- en akkerbouw. Op onze boerderij werken wij aan het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid en de biodiversiteit. We boeren op circulaire en natuurinclusieve wijze.’
‘Wij zitten midden in de meest intensieve landbouwregio van Nederland. Onze buurman rijdt meerdere keren per week met zijn gifspuit over het land. Hij strooit kunstmest over zijn bollenvelden en voert grote hoeveelheden krachtvoer aan. Voor alle schade die wij proberen te herstellen, wordt deze om ons heen alleen maar groter. De rapporten over de stand van de Nederlandse natuur zijn schrijnend. Wij zijn 85 procent van onze biodiversiteit verloren. De waterkwaliteit in Nederland gaat hollend achteruit. We zitten midden in een stikstofcrisis. En bovendien is de afgelopen decennia het aantal boerenbedrijven alleen maar afgenomen.’
‘Boeren kunnen met moeite hun hoofd boven water houden en moeten meegaan in alsmaar intensievere schaalvergroting of noodgedwongen hun bedrijf opdoeken. Het is dit landbouwsysteem dat zo trots voor 85 procent gefinancierd wordt door deze Boerenleenbank. Rabobank investeert jaarlijks 26 miljard in deze Nederlandse industriële landbouw. Rabobank vertelt graag, ook op avonden zoals deze, dat ze zich inzet voor een duurzame landbouwtransitie. Een landbouw voor de toekomst.’
‘Wat ik niet snap, is hoe dit rijmt met de destructie die ik op het platteland zie gebeuren. Ik heb genoeg collega’s die maar al te graag hun bedrijf willen omschakelen naar een duurzamer bedrijfsmodel. Maar die krijgen bij de Rabobank geen gehoor omdat die lening niet past in een verdienmodel. Ondertussen blijft Rabobank gigantisch investeren in schaalvergroting en intensivering. Wetenschappers, beleidsmakers, activisten en boeren roepen al decennialang dat het niet zo door kan gaan. Het systeem kraakt en piept aan alle kanten en ondertussen blijft de bank geld pompen in een failliet systeem.’
‘Vorig jaar zomer sprak ik hier in Utrecht met Bas Rüter, toen directeur duurzaamheid bij de Rabobank. Ik uitte mijn zorgen over de koers die de Rabobank inzet. Waarom investeert de bank bijvoorbeeld anderhalf miljard euro in pesticiden en kunstmest, terwijl jullie je in willen zetten voor een groene transitie? Rüter gaf toen zelf toe dat hij dit ook wel anders wil. Nog geen maand later kwam de nieuwe loan portfolio van Rabobank uit. En wat blijkt? Leningen voor kunstmest en pesticiden waren met een half miljard toegenomen.’
‘Bas Rüter heeft inmiddels weer een andere baan. En in de loan portfolio die gisteren uitkwam staat nog steeds 2 miljard euro voor landbouwgif en kunstmest. En dat is niet het enige voorbeeld van het groen praten en ondertussen gewoon doorgaan met schadelijke investeringen. Een waslijst aan feitenonderzoeken en rapporten laat zien dat jullie je schuldig maken aan mensenrechtenschendingen en natuurvernietiging. Terwijl in Nederland het debat over landbouw en een duurzame transitie steeds scherper wordt, is het buitenlandse beleid nog vele malen erger gespeeld. Nog deze maand kwam er een onderzoek in De Groene Amsterdammer naar buiten waaruit blijkt dat de Rabobank zich schuldig maakt aan landroof van inheemse boeren in Peru. In 2015 gebeurde exact hetzelfde op een nog grotere schaal in Roemenië.’
‘Ik sta hier vanavond omdat mijn toekomst op het spel staat. Ik doe als [biodynamische] boer alles wat in mijn vermogen ligt om het tij te keren en om die anderhalve graad opwarming waar we zo hard overheen aan het knallen zijn nog vast te houden. Maar ik weet dat ik van de Rabobank niet hetzelfde kan verwachten.’
‘Ik verwacht nu ook geen antwoord meer na alle gesprekken en vragen die wij zo vaak hebben gesteld. En daarom richt ik mij persoonlijk tot de mensen hier in het bestuur. Als jullie weten wat er allemaal gebeurt hier in Nederland en in het buitenland, hoeveel boeren en natuur aan dit beleid ten onder gaan en dat onze toekomst op het spel staat, kunnen jullie mij dan in de ogen kijken en zeggen wat de prijs is van mijn toekomst?’
Nu weet iedereen hoe dat ging een jaar geleden. Op Youtube is er applaus onder gezet, wat was het in werkelijkheid?
‘Stil. Een mannetje van de Rabobank bedankte ons voor dit verhaal. “We vinden…” Wat was het woord ook alweer? “We snappen wel wat jullie bedoelen, en we zien alleen de weg daarnaartoe anders.” En toen ging de vergadering verder.’
Postscriptum
Ik legde op grond van het verhaal van Roos een viertal vragen voor aan de Rabobank. Zoals: ‘Klopt het dat de Rabobank onveranderd leningen blijft verstrekken aan en investeringen blijft doen in megastallen, kunstmest en landbouwgif?’ In hun reactie verwijzen ze naar het klimaatplan ‘Our road to Paris’: ‘Wat ons betreft, concrete, ambitieuze maar ook realistische plannen.’
Ze schrijven verder: ‘We vinden dat de landbouwsector verder moet verduurzamen en dat boeren een goede boterham moeten kunnen verdienen. We ondersteunen boeren die willen verduurzamen, bijvoorbeeld door het aanbieden van rentekorting. We streven naar een duurzamer gebruik van kunstmest en beschermingsmiddelen. In ons beleid en onze gesprekken met klanten besteden we hier nadrukkelijk aandacht aan.’
Concreter dan dit wordt het niet.
Roos had me daarvoor al gewaarschuwd, maar het is toch teleurstellend, want haar ervaringen staan niet op zichzelf. Tal van onderzoeksjournalisten en organisaties – van De Groene Amsterdammer, Follow the Money, The Correspondent, Trouw, BNNVARA, tot Amazon Watch, Eerlijke Bankwijzer, Amnesty en Greenpeace – stelden al vast dat Rabobank bedrijven financiert die doen aan landroof, mensenrechtenschendingen, illegale boskap, ontbossing, productie van ongelode benzine, dierenmishandeling, productie van glyfosaat (giftig bestrijdingsmiddel) en dat Rabobank lobbyt tegen krimp van de veestapel.
Citaat: ‘De Rabobank financiert klimaatverandering, achteruitgang van de natuur, gezondheidsproblemen en dierenleed. Dat is, in een notendop, de conclusie van Greenpeace–onderzoek naar de waarheid achter de slogan van deze boerenbank: Growing a better world together.’
Meer lezen?
Zo ploeteren Hillie en Stefan voort bij het verbouwen van onze biologische groenten
Hillie en Stefan zijn geboren voor het boerenleven. Maar ze waren nog maar net gestart of ze kregen van de bank ‘een strop om de nek.’ Hoe redden deze kleine ondernemers zich? Ga naar dit artikel
183 × gedeeld
Bewaar
3 dagen geleden
Uit de shit – Een pleidooi voor meer boeren en minder vee
Thomas Oudman
Het kan: de stikstofcrisis oplossen én boeren perspectief geven. In een glasheldere en hoopgevende analyse laat bioloog en journalist Thomas Oudman zien hoe we het stikstofprobleem samen hebben veroorzaakt, en hoe we er samen weer uit kunnen komen.