Kan een kip zich vervelen, of een varken PTSS ervaren?
Amber Wiznitzer
ZAP Tegenlicht van de VPRO stond in het teken van de nieuwste wetenschappelijke ontdekkingen op het gebied van het innerlijk leven van dieren. „Kan een kip zich vervelen?”
Je dobbert wat rond in je kajak en ineens, klats: bultrugwalvis op je hoofd. Het enorme dier van dichtbij uit het water zien springen zal de droom van menig natuurliefhebber zijn, maar wanneer het onaangekondigd besluit bovenop je bootje te belanden, heb je genoeg aanleiding om een extra bitter vervolg op Moby-Dick te schrijven. Dat zou je tenminste denken. Maar toen bioloog en auteur Tom Mustill in de aflevering van Tegenlicht (VPRO) van donderdag de aanvaring met de bultrug navertelde, begonnen zijn ogen zo te glimmen dat de kijker besefte: deze man is wonderwel alleen maar méér van walvissen gaan houden.
De aflevering ‘Stem van de natuur’ stond in het teken van de nieuwste wetenschappelijke ontdekkingen op het gebied van het innerlijk leven van dieren. Zo onderzochten Mustill en computerwetenschapper Michael Bronstein de communicatieve waarde van walvisgezang, verwonderde bioloog Samadi Galpayage Dona zich over het vermogen van bijen om te spelen, en werkte ethicus Bob Fischer aan een moral weight index. Daarin indexeerde hij dieren op basis van wetenschappelijke antwoorden op vragen als „Kan een kip zich vervelen?” en „Kan een varken PTSS ervaren?” (Het antwoord op beide vragen was overigens: ja, waarschijnlijk wel.)
Aan al deze nieuwverworven kennis moesten ook consequenties zitten, vonden de geïnterviewden. Dona: „De bevindingen dat dieren genot of pijn kunnen ervaren wijzen in de richting dat het voelende wezens zijn, die mogelijk een soort bewustzijn hebben. Dan hebben wij de plicht om dat te vertalen in beleid, om voor ze te zorgen en ze juridisch te beschermen.”
Fijn uurtje
Het was geen nieuwe discussie die in Tegenlicht werd aangezwengeld; onze omgang met dieren houdt de gemoederen al langer dan vandaag bezig. Het was vooral het aanstekelijke enthousiasme van de geïnterviewden dat de aflevering tot zo’n fijn uurtje televisie maakte. Dat enthousiasme kwam het meest tot zijn recht in de details: het walvisbeeldje dat in Mustills woning aan een kroonluchter bungelde, de kalkoen die in dierenopvang Farm Sanctuary een voorliefde voor K-pop ontwikkelde, de ernst waarmee Fischer zei: „Geloof me, ik ben goed bekend met de zwarte soldatenvlieg.”