Opinie: Europa kan het zich niet veroorloven om te betalen voor de eigen klimaatverwoesting
Thomas Piketty e.a.Gepubliceerd op 12 november 2025, 13:00
De planeet stuurt ons een laatste aanmaning, stellen vooraanstaande Europese wetenschappers, onder wie Thomas Piketty. Daarom moet de Europese Unie zo snel mogelijk een einde maken aan de fossiele subsidies die mede de klimaatverandering veroorzaken.
Donderdag komen de minister van Financiën van de EU samen bij de Raad van de Europese Unie om te beslissen of Europa doorgaat met het subsidiëren van juist die krachten die het klimaat ontregelen of dat er eindelijk een begin wordt gemaakt met het aanpassen van het belastingbeleid aan het wetenschappelijk bewijs.
De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) heeft bevestigd dat 2024 het warmste jaar was dat ooit is gemeten. Voor het eerst is de gemiddelde temperatuur op aarde gedurende een heel jaar meer dan 1,5 graad Celsius hoger geweest dan vóór de industriële revolutie. Met het huidige niveau van de uitstoot van broeikasgassen (GHG) is het doel van het beperken van de wereldwijde opwarming tot 1,5 graad Celsius onbereikbaar, volgens de meest recente bijstelling van klimaatindicatoren zoals vastgelegd in het kader van de IPCC.
Europa, dat nog ruim twee keer zo snel opwarmt als het wereldwijde gemiddelde, krijgt nu de rekening van die versnelling gepresenteerd: dodelijke hittegolven, catastrofale overstromingen, mislukte oogsten en oplopende verzekeringskosten. Voor miljoenen burgers zijn deze gevolgen geen waarschuwingen meer maar maken ze deel uit van het dagelijks leven en vormen ze een voorproefje van de bedreigende toekomst.
Over de auteurs
Christophe Cassou is klimaatwetenschapper (Frankrijk); Lucas Chancel is econoom en universitair hoofddocent (Frankrijk); Stefan Dullinger is hoogleraar ecologie (Oostenrijk); Franz Essl is hoogleraar (Oostenrijk); Jean Jouzel is paleoklimatoloog (Frankrijk); Luca Mercalli is voorzitter en hoofdredacteur van het tijdschrift Società Meteorologica Italiana (Italië); Thomas Piketty is econoom en hoogleraar (Frankrijk); Petr Pyšek is hoogleraar ecologie (Tsjechië). Stefan Rahmstorf is hoogleraar oceaanfysica (Duitsland); Jean-Baptiste Sallée is oceanograaf bij het CNRS (Frankrijk); Yamina Saheb is onderzoeker bij Sciences Po (Frankrijk); Rashid Sumaila is hoogleraar oceaan- en visserij-economie (Canada); Mark van Kleunen is hoogleraar ecologie (Duitsland); Sebastian Villasante is directeur van het EqualSea Lab (Spanje); Valérie Masson-Delmotte is klimatoloog aan CEA (Frankrijk).
Onder het oppervlak neemt de oceaan meer dan 90 procent op van de overtollige warmte die wordt geproduceerd door de vermeerdering van koolstof in de atmosfeer als gevolg van het gebruik van fossiele brandstoffen. De oceaan is nu overal aan het verzuren waarbij de zevende planetaire grens wordt doorbroken. Het State of the Ocean Report (2024) concludeert dat mariene ecosystemen gevaarlijke drempels overschrijden, waarbij hun chemische balans verschuift voorbij de grenzen waarbinnen het leven daar zich heeft ontwikkeld.
Koraalriffen
Het instorten van de ecosystemen van koraalriffen, van plankton-gemeenschappen en van visgronden langs de kust is niet langer een voorspelling, maar een constatering.
De cryosfeer vertelt hetzelfde verhaal. Door het versnelde smelten van de ijskappen van Groenland en de westelijke Noordpool moeten we rekening houden met een stijging van de zeespiegel van meer dan 1,5 meter, nog deze eeuw, waardoor Europese steden in kustgebieden ernstig gevaar lopen. Elke nieuwe verzameling gegevens bevestigt wat het IPCC al jaren herhaalt: elke fractie van een graad opwarming verergert de crisis en de enige redding voor een leefbare toekomst is een snelle en blijvende beperking van de uitstoot.
En toch blijft Europa de verdere wereldwijde opwarming subsidiëren met belastingvoordelen. Onder de huidige Richtlijn Energiebelastingen (ETD) blijven de fossiele brandstoffen die worden gebruikt in de luchtvaart, zeetransport en visserij volledig vrijgesteld van belasting. Deze vrijstellingen belopen een jaarlijks verlies van 46,8 miljard euro aan belastinginkomsten. Alleen al de luchtvaart is goed voor 21,3 miljard euro, zeetransport voor 24 miljard euro en de visserij voor zo’n 1,5 miljard euro.
Visserijvloot
De visserijvloot van de Europese Unie verstookt jaarlijks meer dan 2,3 miljard liter onbelaste brandstof en stoot daarmee 7,3 miljoen ton CO2 uit. Dit is niet alleen een klimaatkwestie. Volgens het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten is de druk door de visserij de belangrijkste oorzaak van het verlies aan mariene biodiversiteit. Door het in stand houden van deze brandstof slurpende en verwoestende praktijken verergeren deze belastingvrijstellingen de gecombineerde crises van klimaat en natuur.
Klimaatwetenschappers, economen en verzekeringsexperts waarschuwen ervoor dat de huidige trends kunnen leiden tot ‘planetaire insolvabiliteit’, als de systemen rond voedsel, water en de economie het allemaal begeven. Uit sommige onderzoeken blijkt dat elke ton CO2 die nu wordt uitgestoten, zo’n 300 euro schade veroorzaakt. In dat licht bezien, is doorgaan met het goedkoper maken van fossiele brandstoffen in plaats van het verantwoordelijk houden van vervuilers een daad van fiscale nalatigheid en ook een moreel falen.
In een recente raadgevende opinie heeft het Internationaal Gerechtshof bevestigd dat staten de wettelijke plicht hebben om ernstige klimaatschade te voorkomen en te handelen op basis van het beschikbare wetenschappelijk bewijs.
Het fiscale systeem van Europa is ooit ontworpen voor een wereld die er niet meer is. Donderdag 13 november hebben de ministers van Financiën van de EU de kans dit te heroverwegen voor de wereld die er nog wel is. De kosten van uitstel zullen niet alleen worden uitgedrukt in euro’s maar ook instabiliteit van het systeem van de aarde en alle levens die daarvan afhankelijk zijn.