Bestaansbalans: gratis een buffer van 1.000 euro om het hoofd boven water te houden
Hoe ziet een samenleving eruit waarin niemand hoeft te vechten voor zijn bestaan? Stichting Collectief Kapitaal onderzoekt die vraag. Samen met de gemeente Utrecht startte het op 14 januari het nieuwe project Bestaansbalans: een initiatief dat mensen in de bijstand meermogelijkheden biedt op een waardig bestaan. Door verbinding met elkaar te stimuleren én door 1.000 euro te schenken aan mensen in de bijstand.
Denise Harleman, oprichter van Collectief Kapitaal, kreeg tijdens de coronapandemie als zzp’er geen overheidssteun en verloor haar inkomen. De overheid sprak veel over ‘solidariteit’, maar in de praktijk ontbrak die. Dit zette haar aan het denken: wat betekent solidariteit eigenlijk, en hoe kunnen we dat beter organiseren?
Het werd het begin van de stichting Collectief Kapitaal, een burgerbeweging die een einde wil maken aan bestaansonzekerheid. Denise: “Collectief Kapitaal bestaat uit mensen door heel Nederland die een samenleving willen waarin ieder mens een waardig en stabiel bestaan kan opbouwen. In eerste instantie gebeurt dat door geld van bedrijven en particulieren te verzamelen en te delen met mensen die dat nodig hebben.”
Maar Denise kwam er al snel achter dat bestaansonzekerheid voorkomen om veel meer draait dan alleen geld. “Bestaansonzekerheid kan in onze samenleving bestaan omdat we veel structuren van ongelijkheid in stand houden. Werken loont bijvoorbeeld te weinig, terwijl het opbouwen van vermogen juist te voordelig uitpakt. Dat zorgt voor steeds groter wordende kansenongelijkheid. Die structuren moeten we met elkaar doorbreken. Niet alleen op het gebied van wet- en regelgeving, maar ook in de manier waarop we met elkaar omgaan.”
Ieder mensenleven telt
Zo verschoof de nadruk van geld inzamelen naar contact met elkaar. “Als wij als samenleving echt een eerlijkere verdeling willen van geld, middelen en macht, heb je daar ander beleid voor nodig. Maar dat beleid begint met een samenleving waarin ieder mensenleven echt telt. Je kan regels veranderen tot je een ons weegt. Maar om het écht te veranderen, moeten we eerst begrijpen wat het betekent om een leven te leiden waarin ongelijkheid en bestaansonzekerheid continu een rol spelen.”
Geld doneren aan Collectief Kapitaal betekent in veel gevallen dan ook in het initiatief stappen, om samen na te denken over een samenleving waarin we weer naar elkaar omkijken. Zo ontstonden er verschillende kleinere collectieven in steden als Utrecht, Amsterdam en Arnhem. “Het leidt tot ontmoetingen en gesprekken tussen mensen met heel verschillende levens. Het opent ogen, brengt vooroordelen aan het licht en levert begrip op. Zo ontstaan nieuwe ideeën over hoe een samenleving eruit kan zien.” […]
Financiële kwetsbaarheid stijgt
Zohra Lazaar, medewerker Werk & Inkomen gemeente Utrecht, is vanuit de gemeente betrokken bij de Bestaansbalans. De financiële kwetsbaarheid van huishoudens is een groot probleem, vertelt ze. “Bestaansonzekerheid neemt enorm toe, onder een steeds grotere groep van de bevolking. Er zijn steeds meer mensen die aanspraak maken op een bijstandsuitkering. Bijvoorbeeld een toenemend aantal mensen met [markermultiproblematiek,] jongeren met psychische problemen en academisch geschoolde personen die niet (genoeg) kunnen werken.”
Er bestaat veel schaamte, met name onder de groep die wel werkt maar niet kan rondkomen, vertelt Zohra.