DUTILHHUIS

Klaas Knot over bestaanszekerheid: ‘De boodschap van ons belastingstelsel is dat niet arbeid, maar vooral vermogen loont.’

DNB-baas Klaas Knot: ‘Mij bekruipt steeds vaker de vraag of ons belastingsysteem nog wel het algemeen belang dient’

Een van uw andere zorgen is het belastingsysteem. Einstein zei ooit: ‘Het moeilijkste ter wereld om te begrijpen is de inkomstenbelasting.’ Dat geldt zeker voor het Nederlandse belastingstelsel, met al zijn toeslagen en fiscale uitzonderingen. Wat maakt het zo ingewikkeld?

‘Ons belastingstelsel is toe aan een ingrijpende hervorming. In de loop der jaren zijn er zo veel uitzonderingen gemaakt voor bepaalde groepen, dat mij steeds vaker de vraag bekruipt of ons belastingsysteem nog wel het algemeen belang dient. Is het doel nog steeds om zo veel mogelijk belastinggeld op te halen tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten, omdat er nu eenmaal publieke diensten mee moeten worden gefinancierd? Of zijn belastingen zo langzamerhand een optelsom van allerlei deelbelangen die politiek gewoon goed vertegenwoordigd zijn?’

Knot doelt bijvoorbeeld op het feit dat inmiddels 8 miljoen Nederlanders afhankelijk zijn van een toeslag, op 14,6 miljoen volwassenen. En op de liefst 116 fiscale privileges – aftrekposten, vrijstellingen en kortingen – voor burgers en bedrijven: de hypotheekrenteaftrek, de innovatiebox, de verlaagde btw voor bloemen, de landbouwvrijstelling, de lagere motorrijtuigenbelasting voor bestelbusjes.

Deze privileges maken het weliswaar leuker voor de bevoordeelde belastingbetalers, maar niet makkelijker voor de schatkist. Het ministerie van Financiën concludeerde dat een groot deel ervan inefficiënt, achterhaald of zelfs schadelijk is.

‘Voor 85 procent van de regelingen kan niet worden aangetoond dat ze bijdragen aan het doel waarvoor ze ooit zijn opgetuigd’, zegt Knot. ‘Die 85 procent komt neer op ruim 50 miljard euro belastinggeld!’

Van elke 8 euro belastinggeld, is er dus voor grofweg 1 euro geen goede rechtvaardiging. Let wel: die ruim 50 miljard euro staat gelijk aan bijna de hele onderwijsbegroting.

‘Om maar iets te noemen inderdaad. En die 50 miljard euro moet ergens anders worden opgehaald. Daarmee raken we aan een ander probleem: inkomstenbelasting. In Nederland wordt relatief meer geld opgehaald via inkomstenbelasting dan elders, en minder via vermogensbelasting. Geen enkel ander Oeso-land heeft zo’n lage lastendruk op vermogens als Nederland. Dat is niet houdbaar, gezien de vergrijzing en de arbeidskrapte.’

Aan welke fiscale regeling ergert u zich het meest?

‘Dan wil ik toch nog maar eens de hypotheekrenteaftrek noemen. In een woningmarkt waar het huizenaanbod zo rigide is, zal elke vorm van vraagstimulering, zoals de hypotheekrenteaftrek, tot hogere huizenprijzen leiden. Dit maakt de toegankelijkheid van de woningmarkt alleen maar problematischer.’

Bovendien betalen huurders mee aan de hypotheekrenteaftrek van huizenbezitters.

‘Ja. Hoewel je het de politiek natuurlijk niet kunt ontzeggen om bepaalde ideologische keuzes te maken, is dit wel een heel moeilijk uit te leggen keuze. En ook een nogal dure keuze, waarmee meer dan 10 miljard euro is gemoeid.’