Dagenlang geen signaal. Alleen de dolfijnen geven antwoord
Klimaatonderzoek Een internationale expeditie deed onderzoek naar een machtige zeestroom diep in de Atlantische Oceaan. Redacteur Laura Bergshoef voer vier weken mee. Het is proberen grip te krijgen op het ongrijpbare.
[…] De AMOC (Atlantic meridional overturning circulation) is een machtige oceaanstroom door de Noord-Atlantische Oceaan van noord naar zuid en terug. Een waterverplaatsing van zo’n 6.800 Olympische zwembaden per seconde, die warmte uit het zuiden meevoert naar Europa. Mede daardoor zijn de winters hier mild. Al in de achttiende eeuw hadden zeelieden door dat er zoiets gaande was, toen zij in watermonsters zagen dat diep water veel kouder was dan verwacht. Sinds de jaren zestig vorige eeuw kwamen de eerste natuurkundige theorieën en zo’n twintig jaar later een sterk versimpeld model van de AMOC, ‘de grote transportband’.
Maar nog steeds snapt niemand precies hoe de AMOC werkt.
Wat we wel denken te weten: de AMOC hapert door klimaatopwarming, dat is waar computermodellen voor waarschuwen. En dat kan dramatische gevolgen hebben, wereldwijd, vrezen klimaatwetenschappers. In een studie die eerder dit jaar verscheen in Science Advances berekenden Utrechtse wetenschappers met klimaatmodellen dat het Europese temperatuurgemiddelde na het wegvallen van de AMOC met ongeveer 1°C per tien jaar af zal nemen. In sommige regio’s zal het zelfs met meer dan 3°C afnemen. En omdat temperatuurverschillen tussen regio’s veranderen, zullen ook Tropische regenbanden gaan schuiven. Droge plekken zullen nat worden met overstromingen tot gevolg en natte gebieden worden kurkdroog. Mariene ecosystemen zullen veranderen. En dan is er ook nog zeespiegelstijging voor de kust van Noord-Amerika, omdat het water aan de oppervlakte dan minder wordt weggevoerd vanuit de kust met de stroming. Het wegvallen van de AMOC heeft grote consequenties waarop onze maatschappij niet is ingericht.
Bij Groenland is het water afgekoeld. Het water stroomt vervolgens in de diepe oceaan zuidwaarts waarna het weer omhoog stroomt. Bij de tropen warmt het water op en kruipt (het duurt zo’n duizend jaar voor een watermolecuul om een rondje te maken) in de ondiepe lagen weer terug noordwaarts. Uiteindelijk via de Golf van Mexico, langs de Amerikaanse kust en Noord-Europa.
De AMOC gaat niet alleen over de oceaan, maar over het klimaat op heel de wereld. Wie dat wil zien, hoeft alleen maar Google Earth te openen. New York ligt zuidelijker dan Rome, terwijl Rome juist veel warmere winters heeft. Nederland ligt grofweg op dezelfde hoogte als Newfoundland, waar de gemiddelde wintertemperatuur niet boven het vriespunt uitkomt. De AMOC verplaatst veel warmte: hij neemt ongeveer 1015 watt met zich mee (een 1 met 15 nullen). Daarmee zorgt de AMOC voor 25 procent van het warmtetransport op het noordelijk halfrond.