DUTILHHUIS

Algemene Politieke Beschouwingen 2024: volg het hier

De dagen na Prinsjesdag staan zoals gebruikelijk in het teken van de Algemene Politieke Beschouwingen. Het debat, dit jaar op woensdag 18 en donderdag 19 september, gaan over de hoofdpunten van de Miljoenennota en de rijksbegroting voor 2025.

NRC: Laat het kabinet eerst maar eens formuleren wat cultuur is

en nieuwe wijs bij een zeer oud liedje: de rancune jegens de cultuur van hen die de culturele gewordenheid uitsluitend voelen als schoolballast, omdat zij er door gehandicapt werden, in plaats van gevormd.” Zo zag schrijver Menno ter Braak in zijn essay De nieuwe elite een wereld met een beperkte cultuur. Bij hem ging het niet om het geld dat cultuur kon opleveren, maar om de vraag wat voor samenleving je krijgt als cultuur aan banden wordt gelegd of wanneer een visie op cultuur ontbreekt.

In de nabeschouwing, volgend op Prinsjesdag 2024, gaf elke coalitiepartij aan niet blij te zijn met de btw-verhoging van 9 naar 21 procent op cultuur, boeken en kranten, maar voor een „solide begroting” zat er niets anders op, zo werd geredeneerd. De verhoging moet vanaf 2026 ingaan en 2,3 miljard euro per jaar (inclusief de btw-verhoging op sport en logies) opleveren. Daarmee behoort Nederland in één klap tot de top van Europa wat belasting op cultuur betreft: in Duitsland is de btw op cultuur 7 procent, in België 6 procent en in Frankrijk 5,5.

Er zijn verschillende manieren om tegen de btw-verhoging te pleiten. Je kan zoeken naar een alternatief om aan 2,3 miljard voor de schatkist te komen. Zo dienden Rob Jetten (D66) en Jimmy Dijk (SP) een amendement in om de verhoging terug te draaien en opperden alternatieven als een btw-verhoging op rode diesel, afschaffing van de landbouwvrijstelling en het beperken van de korting op energiebelasting door gasgrootverbruikers. De Raad van State wees er daarnaast op dat er geen specifieke impactanalyse is verricht over de potentiële effecten van de verhoging in de sector.

Interessanter is dat de Raad van State niet alleen met een financieel argument kwam, maar ook nadacht over de gevolgen voor de samenleving. Ze wees erop dat de btw-verhoging gevolgen heeft voor de fundamentele grondrechten als vrijheid van meningsuiting en informatie: Nederland heeft „de verantwoordelijkheid pluriformiteit van de media te garanderen”.

Een verhoging van de btw op cultuur en media zorgt er niet alleen voor dat die vooral toegankelijk zijn voor een gegoede elite, maar beperkt ook een breed te voeren debat over visies op de samenleving. Cultuur is niet alleen de Nationale Opera die zes uur Wagner uitvoert, of het podium van een harmonieorkest. Cultuur is niet alleen het brengen van succesnummers als De soldaat van Oranje, de Toppers of een zoveelste Rembrandttentoonstelling. Cultuur is ook stem geven aan nog onbekende of niet gecanoniseerde kunstenaars.

De cultuursector zelf benadrukte de laatste tijd dat er gaten zaten in de plannen, zoals: je kan als kabinet niet leesbevordering willen stimuleren en toch boeken duurder maken. Er werd op Prinsjesdag een symbolische kassabon uitgerold om te tonen dat er minder cultuur geconsumeerd zal worden. Dat zal allemaal kloppen. Waar het in het debat – ook vanuit de cultuursector zelf – echter aan ontbreekt, is het antwoord op de vraag wat cultuur eigenlijk is. Cultuur is namelijk niet alleen om te consumeren, is niet alleen leuk of mooi; het is vooral een pijler van een samenleving. Dat in het hoofdlijnenakkoord er met geen woord over cultuur wordt gerept is veelzeggend: dit kabinet heeft niet alleen geen visie op cultuur, maar kijkt er ook compleet overheen. Voordat een kabinet de btw-verhoging instelt zou het moeten kunnen verwoorden wat het onder cultuur verstaat, besef tonen van de volle breedheid van cultuur, in plaats van te doen alsof het ‘schoolballast’ is waar je graag vanaf wil.

TROUW: De populistische trucs van de VVD tasten de politieke geloofwaardigheid aan

oor adviezen over een streng asielbeleid kan asielminister Marjolein Faber terecht bij VVD-leider Dilan Yesilgöz. De plank met asielplannen is goed gevuld bij de VVD, benadrukte Yesilgöz twee keer tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. “Staatsnoodrecht of spoedwet? Doe het maar lekker parallel”, zei Yesilgöz tegen premier Schoof.

Terwijl de ogen afgelopen weken gericht waren op het rechtsstatelijke gehalte van NSC, lukte het Yesilgöz om haar partij vrijwel ongeschonden door het politieke debat te loodsen. Zij werd nauwelijks aangesproken op het invoeren van een noodprocedure om het asielbeleid bij te sturen. Opmerkelijk, want de VVD valt wel wat te verwijten.

Om te beginnen heeft de VVD het anti-asielsentiment jarenlang aangewakkerd. De partij liet het vorige kabinet vallen op het onderwerp. Het wilde het aantal nareizigers beperken. Maar deze aantallen vallen in het niet bij het aantal arbeidsmigranten en ontheemden uit Oekraïne.

Van een asielcrisis is geen sprake. Nederland vangt naar verhouding minder vluchtelingen op dan andere Europese lidstaten en dat aantal is bovendien dalende. Het probleem is de opvang. Sinds 2021 slapen vluchtelingen in sporthallen. De kabinetten-Rutte hebben onvoldoende werk gemaakt van fatsoenlijke opvanglocaties. Voormalig staatssecretaris Van der Burg heeft met de invoering van de spreidingswet een poging gedaan, maar deze kwam betrekkelijk laat. Het anti-asielsentiment was toen al volop aanwezig.

Nu kijkt Van der Burg vanuit de Tweede Kamer zwijgzaam toe hoe zijn erfenis om zeep wordt geholpen. Hij hoort premier Schoof zeggen dat mensen een ‘asielcrisis ervaren’. Hij weet wel beter.

Hij weet ook, net als Dilan Yesilgöz, dat de route via het staatsnoodrecht een doodlopende weg is. In 2022 toen Oekraïners in groten getale naar Nederland kwamen, schakelde Van der Burg tijdelijk het noodrecht in om de ontheemden op te vangen. De linkse oppositie vroeg zich destijds af of die procedure ook kon gaan gelden voor vluchtelingen die elders vandaan kwamen.

Dat kon niet, schreven Yesilgöz (destijds minister van Justitie) en Van der Burg in een brief aan de Kamer. ‘De inzet van noodrecht kan alleen gebruikt worden voor buitengewone omstandigheden’, schreven de bewindslieden in 2022. ‘Daar is geen sprake van als het gaat om problemen van structurele aard, zoals de knelpunten in de reguliere opvang van vreemdelingen.’

Bij de VVD kan het verkeren. Dat zagen we eerder toen Kamerlid Christianne van der Wal een ander standpunt innam dan minister Van der Wal. Yesilgöz weet dat de noodprocedure juridisch niet deugt, maar in haar functie als partijleider heeft ze kennelijk andere belangen. Een populistische truc waar de VVD al jaren mee scoort, maar die ook de geloofwaardigheid van de hele politiek op het spel zet.

Brede welvaart en groene groei

In het regeerprogramma dat een week geleden werd gepresenteerd, kiest het kabinet-Schoof dan ook andere bewoordingen dan alleen maar een lofzang op marktwerking. Het streeft naar brede welvaart, schrijft het op verschillende plekken. Daarmee wordt bedoeld dat niet alleen maar wordt gestuurd op groei van de economie, maar dat ook gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, sociale cohesie, persoonlijke ontplooiing en de veiligheid in de samenleving verbeteren.

Het kabinet streeft bovendien naar groene groei, stelt het meermaals. Waar verwacht werd dat het klimaatbeleid van het vorige kabinet stevig zou worden teruggeschroefd, viel dat op het eerste gezicht mee.

En het kabinet wil dat Nederland weer tot de top-5 van meest concurrerende landen in de wereld gaat behoren, nadat het is afgezakt naar de negende plaats. Voor het bereiken van die doelen verwacht het kabinet veel van technologische vooruitgang. In het regeerprogramma komt de term innovatie liefst 85 keer voor, telde de redactie van De Avondshow met Arjen Lubach.

De vraag is en blijft alleen: Hoe wil dit kabinet de eigen doelstellingen van ‘groene groei’ en brede welvaart bereiken?

Rutger Claassen, hoogleraar politieke filosofie en economische ethiek aan de Universiteit van Utrecht, schreef eerder in een artikel voor economenvakblad ESB over de plannen voor brede welvaart in verkiezingsprogramma’s. „Aan veel thema’s rond brede welvaart geeft het kabinet geen aandacht, of bewijst het alleen maar lippendienst”, zegt hij nu. „Zoals de planbureaus zeggen, het kabinet legt de prioriteit op de brede welvaart hier en nu ten koste van brede welvaart later en elders. Het richt zich op koopkracht, niet op de bredere oorzaken van structurele ongelijkheid, armoede en gezondheid.”

Die planbureaus (het Sociaal en Cultureel Planbureau, het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving) toonden zich deze week inderdaad uitermate kritisch op de toekomstplannen van het kabinet. Zij stellen dat door de forse bezuinigingen op onderwijs, klimaat en natuurbeleid en innovatie het kabinet weinig aandacht heeft voor ‘toekomstige welvaartcreatie’. Ze stellen dat er door het nieuwe kabinet in de Miljoenennota „vooral is gekeken naar een financieel-economische invulling van het kabinetsbeleid”.

De lezer van alle stukken rond Prinsjesdag raakt zo in een behoorlijke verwarring. „Als je de woorden leest in het regeerprogramma en de Miljoenennota kun je je laten meeslepen door de toon en het voorgestelde beleid. Maar als je naar de cijfers in de budgetten kijkt, dan zijn die moeilijk te rijmen met die mooie woorden”, zegt Sandra Phlippen, hoofdeconoom bij ABN Amro en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. „Als je klimaatdoelstellingen wilt halen, zoals het kabinet zegt te doen, dan zul je bedrijven hogere kosten moeten opleggen en dan zul je van huishoudens moeten verlangen dat ze hun spaarpot omkeren. Maar die boodschap brengt het kabinet niet. Ze schrijven alleen dat het ‘haalbaar en betaalbaar’ moet zijn.”

Volgens Barbara Baarsma, hoofdeconoom van accountants- en adviesorganisatie PWC en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, zijn de plannen van het kabinet „een lappendeken aan maatregelen om zoveel mogelijk mensen compensatie te bieden en de eigen achterban te plezieren. Maar ze maken op de lange termijn de economie niet sterker.”

Ze wijst daarbij op de uitdagingen van een vergrijzende samenleving, productiviteitsgroei en de strijd tussen de grote internationale machtsblokken waartussen Europa zich staande moet houden. „We zullen moeten groeien om weerbaar te zijn om de huidige welvaart te behouden, het goede onderwijssysteem en zorgstelsel dat we nu nog hebben te behouden en politie en defensie te financieren. Als je kijkt naar de voorspellingen op lange termijn, zal dat niet haalbaar zijn zonder de belastingen te verhogen of te bezuinigen op de kwaliteit van publieke diensten.”

Meerdere maatregelen om woningbouw te stimuleren

Het kabinet streeft naar 100.000 woningen per jaar erbij. Daar wordt in totaal 5 miljard euro voor uitgetrokken tot en met 2029. Daarbovenop stelt het kabinet 2,5 miljard euro extra beschikbaar voor infrastructuur rondom die nieuwe woningen.

Eind dit jaar organiseert het kabinet een zogeheten woontop. Daar moeten concrete afspraken worden gemaakt met gemeenten, provincies, investeerders en woningcorporaties over het aanpakken van de woningnood.

Een van de maatregelen om meer huizen te bouwen is een nieuwe subsidie: de realisatiestimulans. Dat is een vast bedrag dat gemeenten krijgen voor elke betaalbare woning die ze realiseren. Het kabinet trekt daar wel pas in 2026 geld voor uit. Het gaat dat jaar om ruim 360 miljoen euro.

Om investeringen in huurwoningen te stimuleren wordt de overdrachtsbelasting voor woningen waar de koper niet in gaat wonen verlaagd: van 10,4 naar 8 procent. Ook dat gebeurt pas in 2026.

Reacties uit de Kamer: van ’trots’ tot ‘feitenvrij’

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans vindt dit kabinet een kabinet voor de rijken. Volgens hem ziet het er niet goed uit voor de mensen met een smalle beurs. Hij wil verder dat de Kamer meer wordt betrokken bij het asielbeleid van het kabinet.

[…] Volgens hem wordt er ook te veel bezuinigd op onderwijs. “Als je ervoor wil zorgen dat de leesvaardigheid omhoog gaat en dat je wilt investeren in onderzoek, waarom bezuinig je op al de die terreinen?”

‘Kabinet van gebroken beloften’

D66-voorman Jetten is er blij mee dat op het gebied van klimaat en wonen een deel van het beleid van het vorige kabinet wordt voortgezet, maar ook hij hekelt de bezuinigingen op onderwijs. Hij vindt verder dat het kabinet veel meer oog moet hebben voor kunst en cultuur. […]

SP-leider Dijk vindt: “Het is een kabinet van gebroken beloften.” Als voorbeelden noemt hij het niet afschaffen van het eigen risico in de zorg en het vroegpensioen.

Volgens hem krijgen het bedrijfsleven, mensen met grote vermogens en vastgoedbezitters wel “allemaal douceurtjes”. Hij vindt verder dat er meer moet worden gedaan om de armoede op te lossen.

De stukken vliegen binnen #Schoof #asielnoodwet #zwartgelakt #APB @delimburger pic.twitter.com/AF5EQ9Ubgb

— Joep Bertrams (@joepbertrams) September 19, 2024

CDA mist warmte

CDA-leider Bontenbal mist “warmte” in de plannen. Hij vindt dat het kabinet veel belooft en een hoop problemen wil aanpakken, maar volgens hem wordt het moeilijk om dat te realiseren: “Ze leggen een grote claim op de toekomst”. Hij wil dat er meer wordt geïnvesteerd in een “sterke samenleving” en is bijvoorbeeld tegen het schrappen van de maatschappelijke diensttijd.

Ook ChristenUnie-leider Bikker hekelt het niet doorgaan van de maatschappelijke diensttijd. “Je vergeet de generatie die het meest naar elkaar om kan zien.” ze zet ook vraagtekens bij de manier waarop het kabinet met de rechtsstaat omgaat. “Dat moet blijken uit het beleid: niet kiezen voor chaos, maar rechtsstatelijk beleid.

SGP-leider Stoffer vindt het goed dat er “keuzes worden gemaakt, op het gebied van wonen, migratie, wonen en migratie. “daar hebben gewone mensen echt wel wat aan.” In het algemeen is hij “positief-kritisch”. Hij vindt wel dat er wat moet worden gedaan aan “de kloof tussen een- en tweeverdieners”.

‘Feitenvrij ophitsen’

Partijleider Ouwehand van de Partij voor de Dieren denkt niet dat het kabinet de problemen gaat oplossen. Volgens haar doet het kabinet aan “feitenvrij ophitsen en zondebokpolitiek.” Op het gebied van landbouw vindt ze de plannen “erger dan ooit” en blijft het kabinet keuzes uit de weg.

Denk-leider Van Baarle vindt de plannen “een aanval op de kansengelijkheid”. Volgens hem krijgen Nederlanders er aan koopkracht “bijna niks” bij en blijft de armoede in stand. Hij vindt ook dat voor dit kabinet “waar Wilders aan de knoppen zit gelijkwaardigheid geen prioriteit is.

Volt-voorman Dassen zegt naar aanleiding van de woorden van de koning, dat we moeten kijken naar “wat wel kan”, dat het kabinet vooral bezig is de Nederlanders klein te houden: “We vergeten te investeren in de toekomst. De zorg, het onderwijs en de bestaanszekerheid kunnen we in de toekomst niet betalen als we nu niet investeren in banen en innovaties.”

Minister van Financiën Eelco Heinen: ‘Miljoenennota gaat over alle gewone Nederlanders’

Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) heeft het koffertje met daarin de Miljoenennota dinsdagmiddag aangeboden in de Tweede Kamer.

De Miljoenennota gaat over alle gewone Nederlanders, begon de minister zijn toespraak. „We leven in vrijheid en welvaart, zijn een van de gelukkigste landen ter wereld. We staan in alle ranglijsten aan de top.” Dat is een gevolg van hard werken, zuinig zijn en de juiste keuzes maken, aldus Heinen.

In zijn toespraak ging Heinen in op drie volgens hem belangrijke punten: de internationale positie en de open economie van Nederland („de interne markt levert ons veel op”), het tanende geloof in de markteconomie („de overheid hoeft niet alles te subsidiëren; juist in vrijheid komt innovatie tot stand”) en de manier waarop Nederland groeit. Over dat laatste zei hij: „Welvaart is meer dan geld alleen, groene groei is nodig om ons land door te geven aan volgende generaties.”

„Wij kiezen voor minder subsidies, kostenbesparingen bij ministeries en ontwikkelingshulp, btw-verhogingen. We beseffen dat het moeilijke keuzes zijn, maar die horen bij het nemen van verantwoordelijkheid.”

Koopkracht stijgt, maar minder hard dan coalitiepartijen hadden gewild

Financiën De voorgenomen lastenverlichting uit het in mei gesloten hoofdlijnenakkoord komt in de kabinetsplannen komend jaar iets lager te liggen. De koopkrachtstijging waarop coalitiepartijen hoopten, valt daardoor lager uit dan verwacht.

[…] Met het pakket van verschillende maatregelen uit het hoofdlijnenakkoord, ter waarde van zo’n 5 miljard euro, zou de zogeheten mediane koopkracht voor alle huishoudens met 1,1 procent stijgen, zo had het CPB in augustus berekend. ‘Mediaan’ wil zeggen: de middelste waarde, de helft van de huishoudens zal er minder op vooruit gaan, de andere helft méér. Het kabinet-Schoof komt nu voor 2025 met iets zuiniger koopkrachtmaatregelen en smeert ze vervolgens meer uit over de komende jaren. Als gevolg daarvan stijgt de koopkracht volgens het CPB in een herziene raming nu nog maar met 0,7 procent.

Voor sommige groepen huishoudens is het verschil ten opzichte van het hoofdlijnenakkoord nog veel groter. Vooral voor mensen met een uitkering. Die zouden er met de plannen van de coalitie ruim 2 procent in koopkracht stijgen. Nu blijft daar nog 0,9 van over. De laagste inkomensgroepen, met een bruto jaarinkomen tot zo’n dertigduizend euro, houden nog een half procent koopkrachtstijging over, waar dat in de plannen uit het hoofdlijnenakkoord nog 1,4 procent was.

Ouderenzorg, ouderenwoningen en zorgverzekering

Zeshonderd miljoen euro trekt het kabinet uit voor het verbeteren van bijvoorbeeld zorg- en verpleegplekken. Ook wil het kabinet 290.000 woningen voor ouderen hebben bijgebouwd in 2030. Een aandachtspunt wordt ook het versimpelen van het zorgsysteem door zorgwetten samen te voegen. „De ouderenzorg is hopeloos versnipperd over verschillende zorgwetten. Mensen raken verdwaald tussen zorgloketten die naar elkaar wijzen voor vergoeding.”

Met de hoogte van het eigen risico voor de zorg is iets opvallends aan de hand. Kabinet-Schoof verlaagt het eigen risico vanaf 2027 van 385 euro naar 165 euro. Daar komt wel een hogere premie tegenover te staan van zo’n 10 euro per maand, om dat te kunnen financieren. Het voordeel van een lager eigen risico is dat ook mensen met lagere inkomens nu gemakkelijker naar een specialist kunnen gaan.

Maar er is ook kritiek op het verlagen ervan: als het straks goedkoper is om naar een specialist te gaan, zal de zorgvraag toenemen in een sector die nu al enorm kampt met personeelstekorten. Hoe die extra vraag zich vervolgens doorvertaalt naar de burger? Nóg langere wachtlijsten.

Kijken naar Schoof is kijken naar een man die zichzelf vernedert

COLUMN Sander Schimmelpenninck 

‘Mensen ervaren een asielcrisis’, aldus minister-president Dick Schoof bij de presentatie van zijn regeerprogramma. Het was de huiveringwekkendste zin in een verder nietszeggend verhaal van de ongemakkelijkste regeringsleider ooit, en we hebben toch ook Balkenende gehad.

Het kabinet wil een asielcrisis uitroepen om af te kunnen wijken van de Vreemdelingenwet. Maar op basis van alle relevante feiten is er helemaal geen crisis; het aantal asielzoekers dat Nederland opneemt ligt beneden het Europees gemiddelde. Het lastige van een niet-bestaande crisis is daarnaast dat je ook moeilijk kunt zeggen wanneer die dan weer voorbij is. De regering noemt dan ook geen termijn of streefgetallen. ‘Omdat getallen is een loos begrip’, bazelde Schoof toen hij ernaar werd gevraagd.

Schoof liet bij de presentatie zien dat hij zich de instrumentele domheid van deze rechts-radicale coalitie, en vooral die van Caroline van der Plas, eigen heeft gemaakt. Hoewel Van der Plas werkelijk niets voor elkaar krijgt, zoals Sheila Sitalsing al in deze krant concludeerde, is zij wél de geestelijk moeder van de strategische domheid die nu regeringsbeleid is: wanneer je tegen een muur loopt, moet je er gewoon nóg harder tegenaan lopen. En dat dan eindeloos herhalen, tot je erbij neervalt.

Lost innovatie alle problemen op? | De Avondshow met Arjen Lubach

Innoveren of wegzinken. We hebben niet nog meer hightechcowboys nodig

[….] Als het gaat om de rol van universiteiten, dan lijkt me dat een cruciaal onderdeel ervan: verantwoord innoveren – het ontwikkelen van technologie die mensen helpt en de samenleving steviger en weerbaarder maakt. Niemand zit te wachten op nog meer hightechcowboys à la Musk wier sociale-media-algoritmes stokoude stereotypen en karikaturen oprakelen, meningsverschillen opblazen en verdeeldheid zaaien. En die daar zelf megalomaan rijk van worden.

Ik hoef dat de minister natuurlijk niet te vertellen. Met zijn staat van dienst in wetenschaps- en technologiebeleid weet hij dit allang. Niet voor niets spaarde hij in het regeringsprogramma de ‘sectorplannen’ die met zulke constructieve kennisdeling en innovatie samenhangen. Het is alleen treurig dat sommige van zijn collega’s wetenschappers liever schetsen als woke-activisten. En dat mede door die sfeer de bezuinigingen nu al meteen belanden bij jonge mensen, wier toekomst mede bepaald wordt door allerlei crises – klimaat, stikstof, woon en landbouw – waarvoor juist kennis en innovatie nodig zijn. Het allertreurigst is hoe dit handig overstemd werd door een ongefundeerde ‘asielcrisis’ aan het crisisrijtje toe te voegen. Ondertussen overstroomde deze week een groot deel van Europa.

Margriet van der Heijden is natuurkundige en hoogleraar wetenschapscommunicatie aan de TU Eindhoven.

De ene tsunami is de andere niet

[….] Over overstromingen of klimaatverandering wilde het bij de Algemene Beschouwingen maar niet gaan. Politiek Nederland ging mee in Wilders’ wanen. Woorden als crisis, noodtoestand en maatregelen vielen wel, maar dan refereerden ze aan asielzoekers en migranten. Niet aan overstromingen, zeker niet aan klimaatverandering. Storm Boris bewoog intussen naar Zuid-Europa. Nederland ontsprong de dans. Geluksvogels die we zijn. Nu kunnen onze politici, knettergek of bij zinnen, voorlopig migranten als ons grootste probleem blijven opdienen. Op klimaatpraat zit niemand te wachten en migranten zijn tenminste politiek lucratief. Dat manipuleerbare kiezers daarin trappen is begrijpelijk, dat oppositiepartijen erin meegaan is jammer, maar redacties mogen zich intussen wel met de serieuze zaken bezig gaan houden. Zelfs als het water hier is, zal Wilders’ verhaal niet veranderen. Ook het gebrek aan noodplannen zal de schuld zijn van migranten, helemaal van de moslims onder hen. Als zij niet zo’n winstgevend onderwerp waren geweest, had iedereen de ogen op de bal gehouden en hoefden we nu niet te zwemmen, zo zal hij ons laten weten vanuit zijn safehouse.

Carolina Trujillo is schrijfster.

Zoetzuur

Grote groepen mensen gaan er in Nederland financieel op vooruit. Alleenstaanden, bijstandsmoeders, AOW’ers zonder of met klein pensioen. Het gaat dan om bedragen die variëren tussen de 34 en 55 euro per maand. Dat is dus het zoet, dat is voor velen 1 euro per dag erbij en voor anderen maximaal 1 euro 80. De heer Wilders was oprecht blij dit toch mooi geregeld te hebben, zo bleek bij de Algemene Beschouwingen. Ik vind het toch wat zuur ­allemaal.
Briefschrijver in Volkskrant, Zutphen

Waar blijft de schaamte over leugens?

De PVV, een op ondemocratische leest geschoeide partij, wil op ondemocratische wijze ons land in een crisissituatie storten. Dat oud-minister van Justitie, Dilan Yeşilgöz – om onverklaarbare redenen in het zadel gebleven na leugenachtige cijfers die tot de val van het vorige kabinet hebben geleid – zonder een spoor van schaamrood op de kaken onlangs op tv (Renze, 15/9) ons meedeelde dat deze gang van zaken precies is zoals het haar partij (VVD) behaagt, is nog treuriger dan alle framing en verzonnen causaliteit rond asiel van de andere coalitiepartijen bij elkaar.

Ik vraag mij sinds 22 november af wanneer PVV, BBB, VVD en NSC op volwassen wijze gaan opereren. Als ik al kan opzoeken hoe het werkelijk zit en me kan schamen voor de huidige ­beleidsplannen, kunnen zij het ook.
Sanne Wallis de Vries in de Volkskrant, Amsterdam

---

Podcast: Dit kabinet lijkt (gevaarlijk) weinig geïnteresseerd in Europa. Wat zijn de gevolgen?

Maarten en Marike hebben de miljoenennota bestudeerd en kwamen tot de conclusie: ook dit kabinet wil meer dan kan. En voor zo’n gebrek aan begrenzing zal uiteindelijk een prijs betaald moeten worden. 

Wat verder opvalt is hoe weinig het kabinet geïnteresseerd lijkt te zijn in Europa. Gevaarlijk, want er zal de aankomende jaren in de Europese Unie een voor Nederland belangrijk gevecht plaats vinden.

Merkwaardig ingrijpen door Kamervoorzitter Martin Bosma. ⁦@StephanvBaarle⁩ (Denk) vraagt Dick Schoof naar haat tegen Nederlandse moslims. Bosma: ‘Kunnen we dit niet in het blokje Migratie en Asiel doen?’ pic.twitter.com/F5XchHdkqO

— Guus Valk (@apjvalk) September 19, 2024

Regelingen om inkomens te ondersteunen worden minder ingewikkeld

Op het ministerie van Sociale Zaken gaan minister Van Hijum (NSC) en staatssecretaris Nobel (VVD) van Participatie en Integratie verder op de weg die het vorige kabinet insloeg. Het uiteindelijke doel is dat een groot deel van het huidige stelsel van inkomensondersteuning op de schop gaat. Dat is een langdurige operatie die meerdere kabinetsperiodes gaat duren. Want het stelsel is ingewikkeld en toeslagen, belastingen en allerlei regelingen zijn vaak met elkaar verstrengeld.

Ondertussen worden enkele knelpunten in het huidige sociale zekerheidsstelsel aangepakt. Ook daarin volgt het kabinet Schoof grotendeels de lijn die eerder werd ingezet.

Regelingen om inkomens te ondersteunen worden minder ingewikkeld gemaakt. Belangrijk, zegt het kabinet, want er blijft te veel geld liggen dat bedoeld is voor mensen die het goed kunnen gebruiken. Om te voorkomen dat mensen in financiële problemen raken, wordt onder meer de kwaliteit van de schuldhulpverlening verbeterd. Ook moeten de kosten voor invordering van een schuld minder snel oplopen.

De positie van flexwerkers wordt versterkt en het misbruik van arbeidsmigranten aangepakt. Ook op dit vlak volgt het kabinet eerder ingezette initiatieven.

Miljoenennota van Prinsjesdag: koopkracht volgend jaar iets omhoog

Gemiddeld gaan huishoudens er volgend jaar 0,7 procent op vooruit. Uitkeringsgerechtigden gaan er iets meer op vooruit: 0,9 procent. Gepensioneerden iets minder: 0,6 procent. Dat blijkt uit de Prinsjesdagstukken die de NOS deels heeft ingezien.

[…] Werken wordt lonender en aantrekkelijker, staat er in het voorwoord van de Miljoenennota. “De zorgen over migratie nemen we serieus”, staat er verder. “We houden daarbij oog voor het verdienvermogen van Nederland.” […]

Huurtoeslag

De koopkracht gaat minder omhoog dan vorige maand berekend door het Centraal Planbureau (CPB). Dat ging toen uit van een stijging met 1,1 procent voor een doorsnee huishouden.

Dat die toename lager uitvalt komt volgens minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Van Hijum onder meer doordat de huurtoeslag minder snel stijgt dan het kabinet eerder van plan was.

In het hoofdlijnenakkoord van mei ging het kabinet ervan uit dat de verhoging van de huurtoeslag 500 miljoen euro per jaar zou kosten. Hoeveel dat nu wordt is nog niet bekend.

Kaalslag openbaar vervoer Amsterdam, Den Haag en Rotterdam dreigt: 110 miljoen euro bezuiniging

Reizigers in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en omstreken moeten vrezen voor duurdere ov-kaartjes en een slechtere dienstregeling in bussen, trams en metro’s. Het openbaar vervoer in de drie grootste steden krijgt volgend jaar fors minder geld, wordt dinsdag met Prinsjesdag bekend.

De begrotingsplannen voor het openbaar vervoer, die het kabinet-Schoof dinsdag naar verwachting aankondigt, omvatten een bezuiniging van 110 miljoen euro op het regionale openbaar vervoer in de grootste steden.

De Vervoersregio Amsterdam en de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag (MRDH) slaan alarm. Ze stellen dat de bereikbaarheid van hun steden en randgemeenten in het geding komt. De vijf miljoen inwoners daar moeten vrezen voor minder frequent rijdende bussen en duurdere kaartjes.

[…] Burgemeester Jan van Zanen van Den Haag, tevens voorzitter van de MRDH, wijst op de 400.000 woningen die in de hoofdstad, Den Haag en Rotterdam moeten worden gebouwd. ,,Zonder goed ov wordt de bereikbaarheid van deze nieuwe woningen ernstig beperkt. Deze bezuiniging is een directe bedreiging voor het halen van die woningbouwdoelen.”

[…] Haags burgemeester Van Zanen en Van der Horst roepen het kabinet namens de vervoersregio’s op om de bezuiniging van tafel te halen. Ze wijzen erop dat de plannen haaks staan op de bestaanszekerheid voor burgers waar het kabinet voor zegt te staan. ,,We hopen dat we voor de reizigers een oplossing kunnen vinden en gaan graag in gesprek met het kabinet”, aldus Ter Horst.

Vandaag gaat ook een brandbrief van de Vervoersregio Amsterdam en de MRDH naar de fractievoorzitters van de Tweede Kamer.

Kabinet wil huurmarkt impuls geven met verlaging overdrachtsbelasting voor beleggers

Om investeren in huurwoningen aantrekkelijker te maken wil het kabinet de overdrachtsbelasting voor beleggers verlagen van 10,4 naar 8 procent. Twee jaar geleden werd dit tarief juist verhoogd. Op dit moment behoort het Nederlandse toptarief tot de hoogste van Europa.

De overdrachtsbelasting is voor de overheid vaker een middel geweest om de huizenmarkt nieuw leven in te blazen. Begin deze eeuw moesten huizenkopers 6 procent van de woningprijs aan de Belastingdienst afdragen. In 2011 werd dit tarief bij woningaankopen verlaagd tot 2 procent. Een te hoge ‘verhuisboete’ zou de doorstroom op de woningmarkt belemmeren, was destijds het idee.

[….] Wat voor gevolgen de maatregel voor de schatkist heeft, is vooralsnog onduidelijk. Vorig jaar leverde de overdrachtsbelasting de overheid ruim 3 miljard euro op. Een tariefverlaging gaat echter niet per definitie gepaard met minder inkomsten: als het aantal woningverkopen flink stijgt, kunnen de inkomsten van de overheid alsnog stijgen. In de Miljoenennota die dinsdag gepresenteerd wordt, staat naar verwachting welke financiële gevolgen het kabinet voorziet.

Een Tweede Kamer die zichzelf een beetje serieus neemt, accepteert de methode-Faber niet

COMMENTAAR VOLKSKRANT

PVV-minister Faber en BBB-leider Van der Plas doorkruisen alle goede voornemens van het kabinet over behoorlijk bestuur.

BBB-leider Van der Plas mag graag ten strijde trekken tegen het afglijden van de politieke fatsoensnormen. Ze wil het wat gemoedelijker op het Binnenhof, met iets meer respect voor elkaar. Dat is op zichzelf een nobel streven, maar daar hoort ook bij dat politici elkaar én zichzelf wel een beetje serieus blijven nemen.

Drie jaar lang verzette de BBB zich met hand en tand tegen elke serieuze maatregel om de milieuoverlast door de intensieve veehouderij terug te dringen. Het lag aan de rechters, aan de EU, aan ondeugdelijke meet- en rekenmodellen, maar nooit aan de veehouderij zelf. Dat de voorgaande twee kabinetten zo moeizaam tot maatregelen kwamen is grotendeels de schuld van de BBB die het boerenverzet zo hoog oppookte dat vooral het CDA al zijn zelfvertrouwen en daadkracht verloor.

BBB-minister Wiersma heeft twee maanden nodig gehad om te concluderen dat het zonder krimp van de veestapel toch niet zal gaan. In reactie daarop legde Van der Plas de schuld deze week bij de vórige kabinetten die niets hebben uitgevoerd. Veel brutaler kan politiek niet worden.

Hoewel, minister Faber lijkt van plan om Van der Plas te overtoepen. Zonder enige aarzeling deelde zij donderdag aan de Kamer mee dat zij het plan doorzet om, met een beroep op ‘buitengewone omstandigheden’ een deel van de Vreemdelingenwet per koninklijk besluit buiten werking te stellen, waardoor het opeens mogelijk wordt om het recht op gezinshereniging in te perken en asiel voor onbeperkte duur niet langer te verstrekken. De Tweede Kamer, de Eerste Kamer en de Europese Commissie hebben er dan – in elk geval in eerste instantie – niets over te vertellen.

‘Dat kan gewoon’, antwoordde Faber afgemeten op kritische vragen. En misschien heeft zij in juridische zin gelijk. De echte vraag is natuurlijk wat voor regering we hebben als die meent geheel naar eigen politieke willekeur gebruik te kunnen maken van een procedure die duidelijk is bedoeld voor oorlogssituaties of andere rampen, om zich daarmee tijdelijk te kunnen onttrekken aan normale democratische controle, parlementair debat, internationale afspraken en juridische toetsing.

Dat zal maar even lukken, want het gaat rechtszaken regenen en uiteindelijk mag de Kamer er ook wat van vinden, maar dan is het kwaad al geschied. Want als het één keer kan, kan het ook vaker. Bovendien gaat het kabinet dan anderen de schuld geven als blijkt dat het zichzelf buiten de (internationale) rechtsorde heeft begeven. Wat doet dat met het gezag van instituten als de rechterlijke macht?

Een Tweede Kamer die zichzelf een beetje serieus neemt, accepteert dit niet. Dat de SGP, die heus wel voor een streng asielbeleid is, donderdag de kont tegen de krib gooide is een hoopvol teken. Maar voor een meerderheid zal ook minstens één van de regeringspartijen tot inkeer moeten komen. Plaatsvervangend NSC-aanvoerder Nicolien van Vroonhoven mag meteen laten zien wat ze waard is.

Planbureaus kritisch: ‘Het kabinet kiest te veel voor de korte termijn en komt met te vage voorstellen’

Reactie planbureaus 

CPB, SCP en PBL uiten in een reflectie op de kabinetsplannen felle kritiek. Zo kunnen onder meer de bezuinigingen op onderwijs, onderzoek en innovatie de „welvaart in de toekomst” schaden. Ook heeft het kabinet-Schoof verscheidene maatregelen „nog niet uitgewerkt”.

Het kabinet-Schoof is te veel gericht op de korte termijn en maakt veel ambities en maatregelen op tal van terreinen te weinig concreet. Daarnaast loopt het kabinet door het afzwakken van het klimaat- en natuurbeleid het risico dat Europese doelen niet kunnen worden gehaald. Met die stevige kritiek komen het Centraal Planbureau (CPB), het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een eerste gezamenlijke reflectie op de kabinetsplannen, die deze Prinsjesdag wordt gepubliceerd. „Het kabinet legt de prioriteit op de brede welvaart hier en nu ten koste van brede welvaart later en elders”, schrijven de planbureaus.

De planbureaus zien dit bijvoorbeeld terug in de keuzes rond de bezuinigingen. Het kabinet wil proberen het begrotingstekort de komende jaren onder de Europees afgesproken grens van 3 procent te houden. Om dit te bereiken, bezuinigt het kabinet onder meer structureel 1 miljard euro op (hoger) onderwijs, onderzoek en innovatie. Dat is economisch voor de lange termijn juist een risico, zegt CPB-directeur Pieter Hasekamp. „De bezuinigingen leveren nu financiële ruimte op voor de overheidsfinanciën, maar gaan mogelijk ten koste van welvaart in de toekomst. Onderzoek laat wereldwijd een duidelijk verband zien tussen uitgaven aan onderwijs en welvaartsgroei.”

Volgens de planbureaus staan de bezuinigingen ook „op gespannen voet met het kabinetsdoel om de concurrentiepositie en het vestigingsklimaat te verbeteren”.

[…] Klimaat en natuur

Ronduit kritisch zijn de planbureaus over het beleid rond klimaat en natuurherstel. Hoewel het kabinet zegt de Europese doelen voor CO₂– en stikstofreductie en bijvoorbeeld de waterkwaliteit te willen halen, is het voorgestelde beleid ,”waarschijnlijk ontoereikend”. Nederland moet de CO₂-uitstoot in 2030 met 55 procent hebben verlaagd ten opzichte van 1990, maar de planbureaus zien klimaatplannen „die neerkomen op het terugdraaien van beleid van het vorige kabinet”.