FORMATIE: Politisering van de inlichtingendiensten is niet denkbeeldig
Staatsveiligheid
De presentatie van Dick Schoof als beoogd premier is relevant voor de aansturing van inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Die staan voor een lakmoesproef, meent Hugo Vijver.
Een oorlog op het Europese continent die voor een inwoner van Groningen dichterbij is dan de stranden van de Côte d’Azur. Toenemende beïnvloeding en spionage uit Rusland en China, verharding van extremistische bewegingen door de oorlog in Gaza en toenemende dreiging richting Joodse objecten. Dit zijn slechts enkele onderwerpen die de revue passeren in de terugblik van de AIVD over 2023. Het kabinet van de nieuwe coalitie zal zich onder leiding van voormalig AIVD-directeur Dick Schoof voor de komende jaren moeten bepalen waar de Nederlandse veiligheidsdiensten zich op moeten richten. In tijden van oplopende internationale conflicten en spanningen een relevantere vraag dan ooit.
Om deze vraag te beantwoorden bestaat in Nederland de in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 geïntroduceerde Geïntegreerde Aanwijzing. Hierin bepalen de minister-president en de ministers van Binnenlandse Zaken en van Defensie welke onderwerpen de inlichtingendiensten moeten onderzoeken. Voorheen bepaalden de inlichtingendiensten dat voor het grootste deel zelf.
[…]
Zorgwekkend
Tot zover weinig aan de hand, maar dit zijn slechts containerbegrippen. De echte test komt pas met het opstellen van de gedetailleerde (en staatsgeheime) Geïntegreerde Aanwijzing door de toekomstige premier. Een premier naar voren geschoven door de grootste partij van Nederland, waarvan de leider ooit beloofde minder Marokkanen in Nederland te zullen ‘regelen’, moskeeën te sluiten, een ‘kopvoddentaks’ te introduceren en, jaren na de illegale annexatie van de Krim, trots als een pauw in het Russische parlement poseerde. Een partij die zich in de Tweede Kamer uitspreekt tegen militaire steun aan Oekraïne en met aanhoudend agressief en ophitsend taalgebruik politieke tegenstanders het veld laat ruimen.
Dat zo’n partij de aandachtsgebieden van de AIVD en MIVD mag bepalen, is de zorgwekkende andere kant van een goed bedoeld systeem. Het is voor de nationale veiligheid en democratische rechtsorde te hopen dat Dick Schoof voldoende tegenwicht kan bieden aan de wensen van zijn politiek broodheer en coalitieleider PVV. Als ambtenaar zei Schoof eerder dit jaar tegen De Groene Amsterdammer: „Wie ben ik om tot het oordeel te komen dat ik het goed zie?” Als premier zal hij meer op zijn eigen morele kompas moeten varen.