Hoe de zelfscankassa een nieuw soort dief creëert: ‘Ik sar er alleen de allerrijksten mee’
De zelfscankassa is niet meer weg te denken uit de maatschappij, maar lijkt de gelegenheid te zijn die een nieuw soort dief maakt. Wie zijn die gelegenheidsdieven, en wat beweegt ze te stelen? ‘Het voelt alsof je een moderne Robin Hood bent.’
[…]
Revolutie van de zelfscankassa
Boodschappen niet afrekenen bij de zelfscankassa is diefstal. We zeggen het maar even, want voor veel van de mensen die het doen voelt het toch niet helemaal zo. En het gebeurt veelvuldig: volgens een recent onderzoek van RTL Nieuws onder 21 duizend deelnemers aan het RTL Nieuwspanel steelt 7 procent van de mensen die de zelfscankassa gebruiken met regelmaat iets. Onder mensen met een laag inkomen is dat 10 procent en onder jongeren tussen 18 en 35 is dat 11 procent. Begin dit jaar maakte supermarktketen Jumbo bekend dat er in 2023 voor meer dan 100 miljoen euro aan boodschappen werd gestolen, wat gelijk staat aan 1 procent van de totale omzet. Vijf jaar eerder was dat 0,5 procent.
[…]
Niet voor iedereen weggelegd
Daarmee raakt hij aan een aspect van stelen bij de zelfscankassa waarvan niet alle dieven zich bewust zijn: het is niet voor iedereen weggelegd. En de mensen voor wie het wel is weggelegd, die er makkelijk mee wegkomen, zijn doorgaans inderdaad wit en hoogopgeleid. ‘Dieven uit de midden- en hogere klasse’, zegt Emmeline Taylor over dat gegeven, ‘varen vaak op hun voorkomen en gedrag om weg te komen met criminele handelingen’. In andere woorden: zelfscankassadiefstal is – of het nou voorkomt uit ideologische overtuigingen, uit de behoefte een kick te krijgen of omdat de Parmezaanse kaas eigenlijk buiten je budget valt – een spelletje dat aan bepaalde mensen is voorbehouden; een uitgetekend en wrang voorbeeld van (wit) privilege.
[….]
Vrijwel iedereen die we het vragen, geeft aan dat het zou helpen als er strenger wordt gecontroleerd. Supermarktketen Jumbo probeert de potentiële dieven af te schrikken met een levensgrote bordkartonnen politieagent bij de ingang die een bord vasthoudt met de tekst: ‘Diefstal = 181 euro schadevergoeding’.
[…]
Criminoloog Marc Schuilenburg vraagt zich ondertussen af waarom de zelfscankassa niet gewoon wordt afgeschaft. ‘In plaats daarvan wordt de technologie nóg doordringender gemaakt, met bewegingsdetectie en gezichtsherkenning.’ In zijn boek Making Surveillance Public noemt Schuilenburg dat ‘innovatierealisme’: ‘commercieel geladen keuzes, vermomd als onontkoombare technologische processen.’