Opinie: Deal met Tunesië gaat migratievraagstuk niet oplossen, daarvoor is andere houding nodig
Afspraken met schimmige regeringen gaan vluchtelingen niet tegenhouden. Los het échte probleem op, niet dat van ons, maar dat van hen die in Europa veiligheid komen zoeken.Tineke Ceelen en Eduard Nazarski 15 juni 2023
In alle eerlijkheid. We gaan het niet oplossen, het vluchtelingen- en migratievraagstuk. En premier Mark Rutte ook niet. Hij gaat het, zeker op de lange termijn, zelfs niet aanmerkelijk beïnvloeden, met wat voor deal dan ook. Grote woorden blijven grote woorden, en vooral hol.
Hekken, prikkeldraad, afspraken met onfrisse dictators of schimmige regeringen in landen als Turkije, Libië of Tunesië leiden hooguit tijdelijk tot een vermindering van de aantallen mensen die via die landen naar Europa proberen te komen. Mensen op de vlucht en mensensmokkelaars zoeken simpelweg een andere route, meestal een gevaarlijkere, langere en duurdere. Kijk maar naar het aantal mensen dat naar Europa komt, meer dan vorig jaar, het jaar ervoor of zelfs dan het ‘piekjaar’ 2015.
Over de auteurs
Tineke Ceelen is directeur van Stichting Vluchteling. Eduard Nazarski is lid van de commissie mensenrechten van de Adviesraad Internationale Vraagstukken en oud-directeur van Amnesty International Nederland en Vluchtelingenwerk Nederland. Dit is een ingezonden bijdrage, die niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de Volkskrant reflecteert. Lees hier meer over ons beleid aangaande opiniestukken.
Vluchtelingen hebben geen keus, hun huizen werden gebombardeerd of hun leven staat op het spel. Migranten zijn vastberaden een bestaan in armoede en zonder toekomstperspectief te verruilen voor de betere levensstandaarden die Europa kent.
Libische kustwacht
Mensen die op zee onderschept worden door de Libische, Turkse of Tunesische kustwacht proberen het gewoon een tweede, derde en soms zelfs wel zevende keer. Hele families in landen als Sierra Leone of Afghanistan sparen voor die boottochten. Alles werd verkocht en elke spaarcent bij elkaar gelegd om de reis te kunnen betalen. Opgeven is geen optie. Er is geen weg terug.
Europa bouwde muren, rolde prikkeldraad uit, zet warmtecamera’s en drones in om mensen die proberen Europa binnen te komen vroegtijdig te ontdekken en tegen te houden. De Turkijedeal werd gepresenteerd als een succes, veel minder mensen slaagden erin de Griekse eilanden te bereiken. De prijs daarvoor was torenhoog. We betaalden miljarden euro’s voor grensbewaking en om de medewerking van de Turkse president Erdogan te kopen.
Vluchtelingen en migranten betaalden een nog hogere prijs. Zij kregen te maken met een heel nieuw niveau van menselijke ellende, uitzichtloosheid, wreedheid en geweld. Grotendeels buiten het zicht van de internationale gemeenschap.
Ouderwetse dictator
Premier Rutte, zijn Italiaanse collega Meloni en Commissievoorzitter Von der Leyen bezochten vorige week Tunesië, in de hoop tot een overeenkomst te komen met de Tunesische president Kais Saied, een man die zich ontpopt als een ouderwetse dictator. De rechtsstaat wordt uitgehold, kritische journalisten en oppositieleiders opgepakt en opgesloten en in een openlijk racistische speech beschuldigde hij zwarte Afrikanen van het omvolken van Tunesië.
De toespraak leidde tot een golf van geweld tegen deze Afrikanen. Ze werden uit hun huizen gegooid, ontslagen van hun onderbetaalde banen, in elkaar geslagen en soms zelfs vermoord. Diezelfde mensen bivakkeren nu doodsbang op straat, naast de kantoren van organisaties van de Verenigde Naties of verstopt in de armere wijken van de steden. Zij willen zo snel mogelijk weg, naar Europa, terwijl velen van hen dat voordien helemaal niet van plan waren.
‘Met vol respect voor mensenrechten’, zeiden Rutte, Meloni en Von der Leyen over de aankomende deal met Tunesië. Misschien zou Rutte ons uit willen leggen waar hij denkt te beginnen met het inbouwen van waarborgen voor die mensenrechten?
Kansarm en kansrijk
Zolang wij, Europese landen, niet praten mét de mensen over wie we het hebben, zolang we geen oog hebben voor het onacceptabel grote verschil tussen arm (zij) en rijk (wij), kansarm (zij) en kansrijk (wij), zolang we niet proberen om vluchtelingen en migranten een acceptabele toekomst te helpen bieden in hun eigen land of regio, gaat geen enkele miljarden kostende deal met welke dictator dan ook werken. Dus waar wachten we op?
Los het échte probleem op, niet dat van ons, maar dat van hen die bij ons veiligheid en een nieuwe toekomst komen zoeken. Verhoog het budget van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking Liesje Schreinemacher fors, en zet veel sterker in op armoedebestrijding. Investeer royaal in conflictbemiddeling en spring erbovenop als de eerste tekenen van een nieuw groot conflict zichtbaar worden. Stop met roofbouw buiten Europa en zet in op eerlijke handel. Maak circulaire migratie mogelijk zodat migranten heen en weer kunnen reizen om seizoensarbeid te doen en daar te blijven wonen waar zij het liefst zijn: thuis.
Oekraïense exodus
Doe niet moeilijk over die vluchtelingen, we hebben aan de Oekraïense exodus gezien dat Europa best een paar miljoen vluchtelingen kan opnemen. Geef andere vluchtelingen dezelfde kansen, laat hen meedoen in de samenleving in plaats van ze weg te stoppen in asielzoekerscentra en daar tot jarenlang niets doen te dwingen. Naast onze internationale verplichting om mensen fatsoenlijk te behandelen, gaan we hun arbeidskracht nog kei- en keihard nodig hebben.
Met een aantal van dit soort maatregelen lossen we het vluchtelingen- en migratievraagstuk nog altijd niet op, maar we maken het wel hanteerbaar. Voor alle partijen.